Na ratunek pięknym opowieściom - jak jeden człowiek uratował jRPG na Zachodzie

Japońskie RPG jak chyba żaden inny gatunek pokazują, jaką rolę odgrywa dzisiaj w grach lokalizacja. Historie stanowią w nich kluczowy element doświadczenia gracza – niezależnie od tego, czy mówimy o największych seriach, takich jak Dragon Quest, Suikoden, Persona, Tales of, Final Fantasy, czy też o mniej znanych markach. To produkcje w większości zbudowane wokół złożonej narracji i szczegółowo wykreowanych światów, często z wieloma barwnymi postaciami. W historii gatunku nie brakuje opowieści, które poruszają trudne tematy, dają do myślenia, komentują aktualne problemy społeczne czy też wyzwania, jakim muszą stawiać czoła jednostki.

Pamiętając o tym wszystkim, łatwo zrozumieć, dlaczego każdy błąd w tłumaczeniu jRPG może zniszczyć immersję. Złożone fabuły wymagają nie tylko zaangażowania autorów tworzących od podstaw historie, lecz także wyjątkowej precyzji podczas procesu lokalizacji. Tylko wówczas są w stanie zachować esencję. To nie prosty przekład słów – to przenoszenie emocji, charakteru postaci i kontekstu kulturowego na grunt odbiorcy.

Lokalizacja gier stanowi obecnie szybko rozwijający się sektor branży, do którego coraz większa liczba studiów podchodzi poważnie – jak do integralnej części procesu twórczego. Nie zawsze jednak tak było. Jeszcze na przełomie XX i XXI wieku nawet najwięksi producenci i wydawcy jRPG potrafili traktować lokalizację po macoszemu, skutecznie odzierając wiele znakomitych produkcji z ich jakości. O tym, jak ewoluował cały proces, możemy się przekonać, przyglądając się pracy i osiągnięciom człowieka, który bez wątpienia przyczynił się do popularyzacji tego gatunku poza Japonią. Zapraszam zatem na podróż przez historię lokalizacji u boku Richarda Honeywooda.

Tłumaczenie z japońskiego to nie kaszka z mleczkiem

Moglibyśmy pomyśleć, że proces lokalizacji gier jRPG nie jest znowu jakoś specjalnie skomplikowany, wszak chodzi o znajomość różnych języków i przetłumaczenie tekstu z jednego na drugi. Tu jednak pojawiają się pierwsze komplikacje, z których jako grający często możemy nie zdawać sobie sprawy. Języki europejskie różnią się pod wieloma względami od języka japońskiego, co skutecznie utrudnia przełożenie opisów i dialogów. Jednym z lepszych i bardziej obrazowych przykładów jest fakt, że w języku japońskim nie używa się liczby mnogiej w sposób, w jaki robią to angielski czy języki romańskie. Często rozróżnienie między liczbą pojedynczą a mnogą wynika z kontekstu, użytych liczebników lub dodatkowych słów. Na przykład „miecz” i „miecze” mogą być tym samym słowem w języku japońskim. Przygotowując więc tłumaczenie ekwipunku lub asortymentu sklepu, musimy jasno określić ich liczbę. Gramatyka japońska nie wymaga również używania rodzajników określonych i nieokreślonych („the” i „a” w języku angielskim), co zmusza tłumaczy do kreatywnego podejścia przy tworzeniu zdań, aby zachowały naturalność i brzmiały poprawnie.

Tu pojawia się kolejne wyzwanie, przy którym powinniśmy się zatrzymać – dotyczące różnic w strukturze zdań. W języku japońskim czasownik zwykle pojawia się na końcu zdania, podczas gdy w większości języków zachodnich występuje w środku. Ta różnica wymaga, aby tłumacze nie tylko przekształcili zdanie, ale również zadbali o jego płynność i odpowiednie brzmienie. Problematyczne są również wszelkie gry słów, często spotykane w dialogach obecnych w jRPG. Humor czy zabawy językowe zakorzenione w japońskiej kulturze bywają w wielu przypadkach nieprzetłumaczalne. W takich sytuacjach osoby podejmujące się procesu lokalizacji muszą wymyślać kreatywne zamienniki, które oddadzą intencję oryginału bez dosłownego przekładu.