Crusader Kings 3: Złoto i budynki Crusader Kings 3 poradnik, najlepsze porady
Na tej stronie poradnika do Crusader Kings 3 znajdziesz porady i wskazówki dotyczące zarabiania i wydawania złota (pieniędzy), oraz stawiania nowych budynków.
Ostatnia aktualizacja: 9 listopada 2021
Na tej stronie poruszymy tematy gospodarcze, skupiając się na surowcach i budynkach występujących w grze. Na kolejnych akapitach dowiesz się jaką rolę odgrywa w grze złoto oraz jak się wzbogacić. Następnie przyjrzymy się innym rodzajom surowców, by na końcu zająć się budynkami. Dowiesz się tu jakie typy budynków występują w grze oraz jakie wiążą się z nimi ograniczenia i korzyści.
Złoto i podatki
Złoto pełni rolę podstawowego surowca w grze. W przeciwieństwie do wielu innych gier strategicznych w Crusader Kings 3 nie zbierasz drewna, kamienia czy różnych metali. Podstawowym środkiem jaki potrzebujesz do rozbudowy swojego królestwa, jest właśnie złoto. Nie oznacza to, że w grze nie występują inne zasoby, te jednak omówimy dalej na tej stronie.
Stan swojego skarbca możesz sprawdzić w każdej chwili w lewym górnym rogu ekranu. Jeśli najedziesz kursorem na ikonę monet zobaczysz dokładne zestawienie Twoich miesięcznych wpływów i wydatków. Głównym źródłem Twojego dochodu są podatki, które otrzymujesz z własnej domeny oraz od wasali.
Szczegółowe informacje na temat podatków znajdziesz również w oknie zarządzania królestwem (1). Na dole okna znajdziesz globalne zestawienie (2) wpływów z domeny i od wasali. W przypadku wpływów z domeny możesz również sprawdzić co dokładnie wpływa na pobór podatków w konkretnych hrabstwach. W tym celu najedź kursorem na ikonę monet (3) w sekcji wybranego hrabstwa. W tym miejscu możesz zauważyć, że budynki w hrabstwach zapewniają stały bonus do wpływów z podatków, natomiast cechy takie jak umiejętność zarządzania (Stewardship) czy poziom rozwoju (Development) generują mnożniki procentowe. Obrazuje to również jakie masz możliwości zwiększania swoich zarobków z domeny: możesz rozbudowywać hrabstwa, budując nowe budynki lub zwiększając ich poziom rozwoju, albo możesz skupić się na umiejętnościach zarządzania Twojej postaci.
Korzystając z zakładki Vassals (1) możesz uzyskać równie szczegółowe dane na temat podatków pobieranych od Twoich wasali. Pod portretem każdego z nich znajdziesz wskaźnik wpływów i ikonę monet (2). Jeśli najedziesz w to miejsce kursorem zobaczysz dodatkowe okno (3) ze szczegółami dotyczącymi płatności od tego konkretnego wasala. W tym miejscu interesujący jest przede wszystkim wskaźnik kontrybucji (Contribution), który mówi o tym jaki procent własnych dochodów, wasal przekazuje w formie podatku. Jeśli najedziesz kursorem na wartość kontrybucji zobaczysz kolejne okno, które pozwoli Ci zbadać co dokładnie ma na nią wpływ. Jak widzisz na powyższym przykładzie, ogromne znaczenie ma w tym aspekcie brak przynależność tytułu de jure (więcej na stronie poświęconej tytułom), co generuje potężny negatywny modyfikator (-50%). Jednocześnie wartość kontrybucji może być zwiększana, na przykład za pomocą niektórych umiejętności postaci (w tym przypadku jest to Fear Tax z drzewka umiejętności Torturer).
Umiejętności zwiększające wpływy:
Umiejętność | Drzewko rozwoju | Efekt |
Tax Man | Architect | efektywność wpływów z podatków +25 |
Heregeld | Avaricous | wartość kontrybucji podatkowej wasali +10%; |
War Profiteer | Avaricous | miesięczne wpływy w trakcie wojny +20% |
Detailed Ledgers | Avaricous | wartość kontrybucji podatkowej wasali republikańskich + 15% |
Golden Aplomb | Avaricous | miesięczne wpływy per poziom stresu +10% |
Avaricious | Avaricous | wartość podatków z Twoich posiadłości (zarówno hrabstw jak i baronii) +15% |
Honored to serve | Administrator | poziom kontrybucji dla potężnych wasali +20% (zarówno dla podatków jak i poborowych) |
Wealth Focuse | Dla umiejętności z kategorii zarządzania | zwiększa miesięczne wpływy o 10% |
Fear Tax | Torturer | zwiększa poziom kontrybucji dla wasali ze statusem zastraszony (intimidated) o 10% i przerażony (terrified) o 20% |
Najwięcej umiejętności zwiększających dochód zdobędziesz rozwijając swoją postać pod kątem zarządzania (1). Szczególnie przydatne jest w tym aspekcie drzewko Avaricious (1), które koncentruje się właśnie na pomnażaniu wpływów, przy czym dodatkowe efekty możesz osiągnąć skupiając się na bogactwie (3). Ponadto poziom umiejętności zarządzania (4), jakimi dysponuje Twoja postać ma bezpośrednie przełożenia na wpływy z podatków z Twojej domeny. Każdy poziom powyżej 8 zapewni Ci +2% tego typu podatków, natomiast każdy poziom poniżej 8 generuje modyfikator -2%. Tym samym, mając umiejętności zarządzania na poziomie 10 otrzymasz +4% podatków z terenów Twojej bezpośredniej domeny, jeśli jednak ten typ umiejętności będziesz miał na poziomie 6, otrzymasz karę w wysokości -4%.
Wpływy z podatków na poziomie hrabstwa, zarówno w Twojej domenie jak i w domenie wasala, zależy jest również od poziomu rozwoju (development) poszczególnych hrabstw. Każdy kolejny poziom rozwoju gwarantuje bonus do podatków i poborowych na poziomie +0.5%.
Oczywiście wpływy z podatków możesz zwiększać również na inne sposoby. Jednym z nich jest wyznaczenie zadania poboru podatków (1) dla Twojego zarządcy. Zapewni Ci to procentowy bonus do podatków z Twojej domeny oraz niewielką szansę na to, że Twój zarządca raz w miesiącu zgromadzi jakąś dodatkową kwotę. Oczywiście efekty działania zarządcy uzależnione są od jego umiejętności zarządzania, przez co wystąpić mogą również negatywne efekty w postaci wzrostu korupcji w hrabstwie. Zarządcy możesz również zlecić zwiększanie poziomu rozwoju hrabstwa (2), co w długim okresie może się okazać bardziej opłacalne od zwiększania doraźnych wpływów podatkowych. Jeśli z jakichś względów, stanowisko zarządcy otrzyma postać z niskim poziomem zarządzania, zawsze możesz ją wesprzeć przydzielając jej do pomocy Twoją partnerkę (3).
Poziom podatków z domeny możesz również jednorazowo zwiększyć o 5%, za pomocą innowacji wiatraków (Windmills - era pełnego średniowiecza).
Złoto - inne metody bogacenia
Przez większość gry pobór podatków będzie Twoim głównym źródłem złota. Mimo to istnieją również bardziej humanitarne metody bogacenia się, takie jak wojna, najazdy, porwania czy szantaż.
W trakcie wojny możesz gromadzić złoto poprzez zajmowanie posiadłości przeciwnika. Podczas oblężenia zawsze widoczna jest informacja jaki łup otrzymasz, jeśli uda Ci się je zakończyć sukcesem. Informacje na temat wysokości potencjalnego łupu znajdziesz również w standardowym oknie baronii, w trakcie pokoju.
Specyficznym typem działań zbrojnych są najazdy (raid). Są to operacje militarne, prowadzone bez wypowiadania wojny, w celu zgromadzenia dodatkowych funduszy. Najazdy są dostępne tylko jeśli Twoja postać jest wyznawcą niezreformowanej wiary pogańskiej, posiada plemienny typ rządów lub modyfikator dynastii Legacy of Piracy (możliwy do zdobycia za pomocą decyzji Elevate the Kingdom of Mann & the Isles). Aby rozpocząć wyprawę łupieżczą Twoja armia musi znajdować się w trybie najazdu. Za pomocą okna zarządzania armią (1) możesz zwołać swoje wojska od razu w trybie najazdu (2), albo możesz aktywować ten tryb w oknie już powołanej armii (3). Następnie wystarczy udać się na cudze terytorium i skutecznie przeprowadzić oblężenie baronii, miasta lub świątyni.
Pomimo tego, że w trakcie najazdu nie wypowiadasz oficjalnie wojny, to zwykle powinieneś liczyć się z odpowiedzią ze strony atakowane władcy. Co więcej, łupy jakie zdobędziesz w trakcie najazdu zostaną przekazane do skarbca dopiero gdy Twoja armia wróci na Twoje terytorium. Oczywiście w trakcie najazdu musisz również opłacić swoich żołnierzy, jednak armia powołana w tym celu ma mniejsze o 50% koszty utrzymania. Mimo to przeprowadzanie najazdów na drugi koniec mapy jest zwykle nieopłacalne i ryzykowne (z łupami należy przecież wrócić w jednym kawałku). Dobrym celem do prowadzenia rajdów są więc Twoi sąsiedzi, niekoniecznie Ci najsłabsi, którzy aktualnie prowadzą wojnę na innym froncie.
Pamiętaj przy tym, że Ty również możesz paść ofiarą wrogiego najazdy. Każda złupiona baronia otrzymuje negatywne modyfikatory -50% podatków, +50% do kosztów budowy i -10% do wzrostu poziomu rozwoju (development), na okres 5 lat. Z tych powodów nie warto ignorować wrogich najazdów, zwłaszcza na wczesnym etapie gry, kiedy dysponujesz niewielkim terytorium. Do momentu zniknięcia negatywnych modyfikatorów baronia nie może być złupiona ponownie.
Wojna i najazdy to generalnie dość droga i niepewna zabawa. Wynika to głównie z kosztów utrzymania armii oraz ryzyka jej rozbicia i utraty łupów (w przypadku najazdu). Z działaniami zbrojnymi wiąże się jednak jeszcze jedna potencjalna korzyść, a są nią jeńcy wojenni. W trakcie oblężenia wrogiej stolicy możesz wziąć do niewoli krewnych i dworzan Twojego przeciwnika. Dotyczy to również posiadłości jego wasali. Generalnie jeśli oblegasz jakiś zamek, jest szansa że weźmiesz do niewoli postacie jakie się na nim w danym momencie znajdowały. Wygrana w bitwie daje Ci natomiast możliwość pojmania wrogich dowódców. Swoich więźniów możesz następnie uwolnić w zamian za okup, którego wartość wacha się w przedziale od 10 do 500 sztuk złota. W tym celu otwórz okno dworu i wybierz zakładkę więźniów (2). Pod wizerunkami poszczególnych więźniów znajdziesz ikony monet (3) - jeśli więźnia możesz uwolnić, ikona ta będzie interaktywna. Po kliknięciu w nią zobaczysz okno za pomocą którego możesz więźnia uwolnić. Jeśli dostępny jest okup, znajdziesz odpowiednią opcję (4), wskazującą jednocześnie ile złota uzyskasz. Następnie wystarczy, że klikniesz przycisk Ransom (5). Nie każdego więźnia możesz uwolnić w zamian za okup, jeśli jednak w Twoim więzieniu znajduje się jakiś potencjalnie dochodowy gość, zostaniesz o tym poinformowany za pomocą raportu sytuacyjnego (6).
Nie każdy więzień będzie w stanie wpłacić od razu całą kwotę okupu. Możesz wówczas poczekać aż uzbiera on pełną sumę lub uwolnić za mniejszą ilość złota. Oczekiwanie aż Twój więzień uzbiera pełen okup generuje jednak pewne ryzyko, gdyż może on w tym czasie uciec z Twojej niewoli. Szansa na ucieczkę jest tym większa, im większa jest statystyka dzielności (prowess) danej postaci.
Uwalnianie jeńców może być bardzo dochodowe, jednak są to sytuacje raczej rzadkie. Aby zapełnić swoje więzienie możesz również spróbować uwięzić własnych wasali. Jest to jednak bardzo ryzykowna zagrywka, gdyż wasal może się po prostu nie zgodzić, co doprowadzi do wojny domowej. Ponadto, jeśli chcesz uwięzić wasala zgodnie z prawem, musisz mieć na niego haka, gdyż w przeciwnym wypadku zostanie to uznane za akt tyranii (modyfikator -20 do opinii wszystkich wasali, za każdy taki akt!). Jeśli jednak zdecyduje się na rozwój swojej postaci pod kontem intryg, to na drzewku Schemer znajdziesz umiejętność Kidnapper, dzięki której możesz przeprowadzić intrygę, której skutkiem będzie uwięzienie wybranej postaci.
Inną przydatną umiejętnością jest Golden Obligations (1) z drzewka Avaricious. Pozwala ona żądać od innej postaci zapłaty, w zamian za haka jakiego na nią masz. W toku rozgrywki będziesz gromadził sporo haków i nie zawsze będą one miały sensowne zastosowanie, przez co warto mieć opcję sprzedaży. Haki możesz również nabywać uwalniając więźniów bez żadnej opłaty. Jeśli masz więc obawy, że Twój więzień ucieknie, możesz go uwoli i żądać zapłaty w późniejszym czasie. Na drzewku Avaricious znajdziesz również umiejętność It is MY Domain (2) oraz At Any Cost (3). Pierwsza pozwala Ci podjąć decyzję Extort Subjects Decision, co wywoła dwa losowe wydarzenia pozwalające nabyć dodatkowe złoto w zamian za jakiś efekt negatywny. Druga natomiast pozwala na sprzedaż tytułów.
Budynki
Crusader Kings 3 nie jest City Builderem, jednak rozbudowa Twoich posiadłości o nowe budynki ma istotny wpływ na stan Twojego skarbca i siłę militarną
Zarządzanie budynkami odbywa się na poziomie poszczególnych baronii. Na dole okna baronii znajdziesz słoty na budynki. Zasadniczo każda baronia posiada 3 sloty na budynki. Jeśli baronia jest stolicą hrabstwa lub księstwa liczba slotów zwiększa się odpowiednio do 4 i 5. Ponadto w grze występują budynki specjalne, które mają osobne, dedykowane sloty.
Nowe budynki możesz stawiać jedynie na wolnych slotach, a więc na tych, które są oznaczone ikoną plusa (1). Jeśli klikniesz w taki slot, po prawej stronie zobaczysz okno z listą potencjalnych budowli. Przy każdej pozycji znajdziesz informacje o koszcie i czasie budowy (2), a także korzyściach jakie przyniesie dany budynek (3). Aby rozpocząć konstrukcję kliknij w przycisk Construct (4). Najechanie kursorem na ten przycisk pozwala również sprawdzić jakie są wymagania konieczne do rozpoczęcia budowy. Istotnym elementem tego okna jest także przycisk Preview (5), dzięki któremu możesz sprawdzić kolejne poziomy rozwoju danego budynku.
Większość budynków w grze możesz ulepszać. Jeśli klikniesz w slot, który jest już zajęty przez jakiś budynek (1), wyświetlone zostanie okno ulepszania. Na górze okna (2) znajdziesz informacje o poziomach ulepszeń wybranego budynku. Posiadane ulepszenia oznaczone są wypełnieniem, natomiast wybrane - podświetleniem. Niżej możesz sprawdzić jakie korzyści (3) daje wybrane ulepszenie oraz jaki jest jego koszt i czas budowy (4). Ulepszenia możesz budować tylko w określonej kolejności i często wymagają one znajomości konkretnych innowacji w ramach Twojej kultury. Decyzję o budowie ulepszenia zatwierdzasz przyciskiem Upgrade (5), jeśli jednak nie spełniasz wymagań, możesz je sprawdzić najeżdżając kursorem na ten przycisk.
Innowacje konieczne do ulepszania budynków:
Era | Rodzaj budowli | Innowacja |
Plemienna (Tribal) | Fortyfikacje | Mottes |
Plemienna (Tribal) | Budowle militarne | Barracks |
Plemienna (Tribal) | Budowle ekonomiczne | Crop Rotation |
Wczesne Średniowiecze (Early Medival) | Fortyfikacje | Battlements |
Wczesne Średniowiecze (Early Medival) | Budowle militarne | Burhs |
Wczesne Średniowiecze (Early Medival) | Budowle ekonomiczne | Manorialism |
Pełne Średniowiecze (High Medival) | Fortyfikacje | Hoardings |
Pełne Średniowiecze (High Medival) | Budowle militarne | Castel Baileys |
Pełne Średniowiecze (High Medival) | Budowle ekonomiczne | Windmills |
Późne Średniowiecze (Late Medival) | Fortyfikacje | Machicolations |
Późne Średniowiecze (Late Medival) | Budowle militarne | Royal Armory |
Późne Średniowiecze (Late Medival) | Budowle ekonomiczne | Cranes |
Ze względu na potrzebne innowacje, budynki można podzielić na trzy typy: budynki ekonomiczne, militarne oraz fortyfikacje. Budynki militarne i ekonomiczne różnią się od siebie tym, że te pierwsze dostarczają głównie poborowych, a te drugie, głównie złota. Fortyfikacje to natomiast zamki i wszystkie ich ulepszenia. Mają one przede wszystkim znaczenie militarne.
Jeśli posiadasz ustrój plemienny, Twoje możliwości działania będą ograniczone jedynie do czterech typów budynków: hala zgromadzeń, rynek, palisada i obóz wojenny. Każdy z typów oferuje dwa warianty budynku a większość z nich gwarantuje pozytywne efekty dla całego Twojego królestwa.
Dużo większy wachlarz budowli dostępny jest dla władców posiadających ustrój feudalny lub klanowy. W tych ustrojach większość budynków wywołuje efekty na poziomie hrabstwa. To jakie budynki możesz wznosić będzie też uzależnione od typu baronii, jej statusu oraz ukształtowania terenu. Niektóre budowle możesz więc wznosić jedynie w miastach lub świątyniach (np. gildie), inne natomiast tylko w stolicy księstwa (np. kowal).