Crusader Kings III: Tytuły Crusader Kings 3 poradnik, najlepsze porady

Tytuły są podstawową jednostką własności w Crusader Kings 3. Każdy kawałek ziemi w grze posiada swój własny tytuł. Każda postać, która chce być władcą danego terenu musi więc posiadać odpowiedni tytuł. Z tego powodu tytuły odgrywają kluczową rolę w rozgrywce. Ich gromadzenie będzie stanowiło podstawę ekspansji Twojego imperium, ale równie dobrze mogą się one stać przyczyną jego rozpadu. To właśnie o tytuły do kolejnych ziem będziesz prowadził wojny i snuł intrygi.

• Czym są tytuły?
• Hierarchia i typy tytułów
• Tytuły De jure
• Roszczenia i zdobywanie nowych tytułów
• Zarządzanie tytułami

Czym są tytuły?

Tytuły służą do określania prawa własności poszczególnych ziem. Są one jednocześnie wyznacznikiem Twojej rangi i znaczenia w feudalnym społeczeństwie. Każdy z tytułów przypisany jest do określonego terytorium, tym samym, aby zdobyć władzę nad danym obszarem musisz zdobyć odpowiedni tytuł.

Tytuły jakie aktualnie posiadacie sprawdzicie w oknie swojej postaci (1). Jeśli klikniecie w zakładkę Titles (2) dolna część okna (3) zmieni się w szczegółową listę wszystkich tytułów jakie posiadacie.

Każdy tytuł reprezentowany jest za pomocą unikalnego herbu. Jeśli klikniecie w któryś z herbów, po lewej stronie zobaczysz okno zawierające szczegółowe informacje na jego temat. Jeśli to Wy jesteście jego właścicielem możecie:

1. zmienić jego nazwę (1), a przez to nazwę odpowiadających mu terenów,
2. zniszczyć go,
3. modyfikować prawo dziedziczenia.

Jeśli go nie macie, możecie sprawdzić kto ma roszczenia do tego tytułu (2) oraz kto posiadał go wcześniej (3). Na dole okna (4) znajdziecie informacje o tym kto jest aktualnym posiadaczem tytułu, jacy są jego następcy oraz obowiązujące prawo dziedziczenia.

Każda z postaci które posiadają tytuły ma również swój tytuł główny. Jest to zawsze najwyższy rangą tytuł tej postaci i to on determinuje to w jaki sposób jej ziemie widoczne są na mapie. Jeśli posiadacie kilka tytułów tej samej rangi możecie zdecydować, który z nich będzie Waszym tytułem głównym (kliknijcie prawym przyciskiem myszy na odpowiedni herb). Dla przykładu, jeśli jesteście królem Polski i Litwy, a Waszym głównym tytułem jest tytuł Króla Polski, Twoje ziemie będą oznaczone na mapie jako Polska. Jeśli następnie zmienisz swój tytuł główny na Króla Litwy, wszystkie Twoje tereny będą oznaczone jako Litwa.

Tytuł główny każdej postaci, zawsze oznaczony jest w jej oknie jako największy herb. Jeśli utracicie swój tytuł główny, automatycznie na jego miejsce wyznaczony zostanie następny najwyższy rangą tytuł. Tytułu głównego nie można zniszczyć.

Hierarchia i typy tytułów

Wszystkie tytuły pogrupowane są w hierarchię, która jednocześnie oddaje strukturę feudalnego społeczeństwa.

Na samym dole drabiny znajdują się ludzie którzy nie posiadają żadnego tytułu. Mogą to być osoby nisko urodzone, które nigdy żadnego tytułu nie posiadały albo upadli władcy, którzy utracili swoje tytuły. Postacie takie są niegrywalne ale mogą pełnić wiele istotnych funkcji na Waszym dworze.

Drabina feudalna w pigułce, podążaj za żółtymi liniami: baron odpowiada przed hrabią, hrabia przed księciem, a książę przed królem/cesarzem.

Najniższym rangą tytułem, jest tytuł barona. Odpowiadającą mu jednostką terenu jest baronia, która jednocześnie jest najmniejsza jednostką terytorialną w grze. Baronie to poszczególne miasta, zamki i kościoły. Do tego podziału dostosowane jest również nazewnictwo

1. władca zamku to baron,
2. władca miasta to burmistrz (mayor),
3. władca ziemi kościelnej to biskup (bishop).

Aby jednak uprościć nieco terminologię, wszystkie postacie posiadające tytuł tej rangi będziemy nazywać baronami. Postacie baronów są niegrywalne, a jednocześnie tytuł ten mogą posiadać osoby nisko urodzone, które nie należą do żadnego ze szlachetnych rodów. Jeśli taka postać, na jakimś etapie rozgrywki zdobędzie wyższy rangą tytuł, automatycznie utworzy ona nową dynastię i tym samym stanie się postacią grywalną.

Grupy baronii tworzą hrabstwa. Tytuł hrabiego to najniższy rangą tytuł jaki mogą posiadać grywalne postacie. Hrabstwa oznaczone są na mapie najmniejszymi herbami. Jeśli klikniecie w taki herb (1), po lewej stronie zobaczycie okno hrabstwa. Na górze znajdziecie krótki zestaw statystyk oraz informacje na temat władcy danego terenu (2). W tym miejscu warto zwrócić uwagę na trzy kluczowe kwestie które dotyczą każdego hrabstwa.

Poziom kontroli (control)

Wpływa przede wszystkim na to ile podatków otrzymacie. Oczywiście im niższą kontrole będzie miała Wasza administracja nad danym terytorium, tym niższe otrzymacie z niego wpływy do skarbca. Poziom kontroli spada zawsze jeśli hrabstwo jest teatrem działań zbrojnych, zarówno w związku z wojną, jak i rebelią. Kontrola spada również w przypadku objęcia władzy nad nowym hrabstwem, którego wcześniej nie posiadaliście. Długotrwały niski poziom kontroli może prowadzić do korupcji, a przez to do nałożenia na hrabstwo różnych negatywnych modyfikatorów. Jak widzicie, dbanie o wysoki poziom kontroli nad Twoimi hrabstwami ma istotne znaczenie.

Poziom rozwoju hrabstwa (development)

Kolejną istotną statystyką jest poziom rozwoju hrabstwa (development). Jest to miara rozwoju technologii i infrastruktury w hrabstwie. Poziom rozwoju również wpływa na wysokość wpływów z podatków, ale także na liczbę żołnierzy jakich dane hrabstwo może wystawić i utrzymać na swoim terytorium. Aby zwiększyć poziom rozwoju możecie przypisać odpowiednie zadanie dla zarządcy lub budować w hrabstwie konkretne budynki. Tempo wzrostu poziomu rozwoju zależne jest również od posiadanych przez Was innowacji. Zasadniczo po osiągnięciu przez hrabstwo 10 poziomu rozwoju, dalszy wzrost zostanie ograniczony przez kary. Aby zwiększyć maksymalny poziom rozwoju (do którego nie są naliczane kary) musicie wynaleźć:

1. Public Work (max 20),
2. Communal Government (max 35),
3. Urbanization (max 55),
4. Renaissance Thought (max 90).

Za pomocą innowacji możecie również zwiększyć globalne tempo rozwoju hrabstw: Currency (+10%), Coinage (+10%), Banking (+10%), Promissory Notes (+10%).

Opinia mieszkańców (popular opinion)

Ostatnią kwestią wymagającą omówienia jest opinia mieszkańców (popular opinion). Wiąże się ona przede wszystkim z panującą na danym terenie religią i kulturą. Jeśli hrabia będzie miał inne wyznanie lub kulturę niż jego poddani, nie będą oni z tego faktu zadowoleni, przez co mogą łączyć się we wrogie frakcje, co może prowadzić do wybuchu powstania.

W środkowej części okna hrabstwa (1) znajdziecie listę należących do niego baronii. Jeśli klikniecie w którąś z ikon, w dolej części okna zobaczycie informacje na temat wybranej baronii, która jednocześnie zostanie oznaczona białym okręgiem na mapie. Możecie w tym miejscu (2) sprawdzić jakie otrzymacie z danej baronii wpływy, zarówno w podatkach jak i żołnierzach, a także jaki łup zdobędziecie jeśli ją napadniecie. Limit jednostek (supply limit) wskazuje jak dużą armię baronia jest w stanie utrzymać. Jeśli znajdzie się tam armia, której liczebność przekracza limit jednostek, z powodu braku wystarczających zasobów części żołnierzy umrze.

Poniżej znajdziecie przycisk (1), za pomocą którego podniesiecie poziom wybranej baronii. Po kliknięciu wyświetli się okno (2) ze szczegółowymi informacjami na temat tego jakie musicie spełnić wymagania i jakie otrzymacie korzyści na kolejnym poziomie. Na samym dole okna znajdują się sloty (3) na budynki jakie możecie wznieść w wybranej baronii (więcej na temat budynków przeczytasz na stronie Złoto i budynki). Jeśli baronia należy bezpośrednio do Was lub do któregoś z Waszych wasali, możecie również zmienić jej nazwę (4). Korona obok ikony zmiany nazwy oznacza, że macie do czynienia ze stolicą hrabstwa. Wreszcie ostatnia, okrągła ikona (5) zawiera informacje na temat ukształtowania terenu.

Baron jest wasalem Hrabiego, natomiast Hrabia jest wasalem Księcia. Tytuł książęcy, podobnie jak tytuł królewski i cesarski, ma bardziej abstrakcyjny charakter, gdyż rozbudowa infrastruktury królestwa odbywa się na poziomie hrabstwa. Z tego powodu zawsze warto mieć pod swoją bezpośrednią kontrolą kilka hrabstw, które będą stanowiły Wasze zaplecze gospodarcze. Z jednej strony dochody z takich hrabstw są wyraźnie większe niż te, które otrzymacie z terenów zarządzanych przez wasali, z drugiej natomiast, sami możecie decydować o ich rozwoju. Aby sprawdzić jaki obszar faktycznie należy do danego księstwa, królestwa lub imperium wystarczy najechać myszką na odpowiadający mu herb, co spowoduje podświetlenie jego terytorium.

Hierarchia tytułów wygląda więc następująco:

1. Baronia,
2. Hrabstwo,
3. Księstwo,
4. Królestwo,
5. Imperium.

Hierarchia ta przekłada się również na relacje między postaciami w grze. Władca posiadający tytuł o danej randze może być wasalem innego władcy tylko jeśli ten posiada tytuł wyższej rangi. Jako książę możesz być więc seniorem hrabiego lub barona ale nie możesz zwasalizować króla lub cesarza. Waszym wasalem nie może być również inna postać, która posiada tytuł o takiej samej randze jak Wasz (książę nie może być wasalem innego księcia). Z poszczególnymi rangami wiążą się również korzyści w postaci przyrostu prestiżu czy limitu wasali jakich możesz posiadać. Oczywiście im wyższa ranga Twojego tytułu tym większe korzyści otrzymasz.

Tytuły De jure

Jednym z najważniejszych pojęć w grze są tytuły de jure. Określenie to oznacza ziemie które prawnie należą do danego tytułu. Przynależność taka wynika głownie z uwarunkowań historycznych. Dla przykładu Księstwo Małopolski jest de jure częścią Królestwa Polski.

Informacje o terenach de jure znajdziecie w środkowej części okna podglądu wybranego tytułu. Na powyższym przykładzie możesz zauważycie, że Księstwo Thessaloniki zgodnie z prawem powinno składać się z trzech hrabstw. Innym sposobem na sprawdzenie ziem de jure jest wykorzystanie odpowiednich trybów mapy (więcej o trybach mapy znajdziecie na osobnej stronie poradnika).

Przynależność de jure do jakiegoś tytułu niesie ze sobą szereg konsekwencji. Jeśli posiadacie wasali, których tytuły nie są de jure powiązane z Waszymi tytułami, wówczas będziecie otrzymywali odpowiednio mniejsze wpływy od tych wasali. Jednocześnie każdy taki wasal otrzyma karę -5 do opinii na Wasz temat (modyfikator Not Rightful Lige).

Przynależność de jure ma również wpływ na możliwość tworzenia tytułów. Aby stworzyć tytuł książęcy lub królewski, musicie posiadać przynajmniej 51% jego tytułów de jure. Dla tytułów imperialnych wartość ta wynosi 81%.

Spektakularny przykład asymilacji, w którym rozdrobnienie dynastyczne doprowadziło do powstania de jure dwóch osobnych królestw: Polski i Wielkopolski

Asymilacja

Stan de jure z czasem ulega zmianie. Zjawisko ma charakter asymilacji i jest to bardzo długotrwały proces. W zasadzie polega on na zmianie powiązania de jure poszczególnych tytułów. Jeśli właśnie otrzymaliście hrabstwo, które de jure nie należy do Waszego księstwa, to ulegnie ono asymilacji, jeśli ten stan rzeczy nie zmieni się przez 100 lat. W praktyce jest to raczej rzadka sytuacja, ponieważ na przestrzeni 100 lat prawdopodobnie zdążysz zostać królem i uzyskać, wyższy rangą tytuł de jure do spornych terenów. Asymilacja działa jednak na każdym poziomie hierarchii tytułów, przez co możliwe jest również asymilowanie tytułów książęcych a nawet królewskich, co jest jak najbardziej możliwe, jeśli Twoje imperium będzie przez długi czas stabilne.

Licznik asymilacji rozpoczyna swój bieg w chwili przejęcia danego tytułu. Jeśli w trakcie asymilacji utracicie ten tytuł, licznik zacznie biec w drugą stronę ze zdwojoną szybkością. Załóżmy więc, że przez okres pięciu lat asymilowałeś tytuł Hrabiego Moskwy. W piątym roku doszło jednak do rebelii i jej stłumienie zajęło Ci trzy lata. Oznacza to niestety, że cały proces asymilacji musicie powtarzać od początku. Możecie również przyspieszyć tempo asymilacji tytułu poprzez przydzielenie odpowiedniego zadania (Integrate Title) swojemu kanclerzowi.

Roszczenia i zdobywanie nowych tytułów

Podstawą do zdobywania nowych tytułów są roszczenia, a więc prawa do posiadania tytułu, który aktualnie posiada ktoś inny. Istnieją różne typy roszczeń, jak również można je nabywać i wykorzystywać w różny sposób.

Roszczenia jakimi dysponuje dany władca możecie sprawdzić w jego karcie postaci. Znajdują się one pod zestawieniem tytułów (1), a po kliknięciu w przycisk Claims dolna część karty postaci (2) zamieni się w szczegółową listę wszystkich roszczeń. Możesz w tym miejscu sprawdzić typ roszczeń, a także to kto jest aktualnym posiadaczem tytułu którego dotyczą.

Istnieją dwa główne typy roszczeń:

1. pierwszy typ pressed claim obejmuje roszczenia które w jakiś sposób zostały przez Was wysunięte lub mają silną podstawę prawną. Są to na przykład roszczenia jakie posiadają dzieci do tytułów swoich rodziców, jeśli ich nie odziedziczyły lub też roszczenia do ziem jakie utraciłeś w wyniku przegranej wojny. Tego typu roszczenia są dziedziczone przez Twojego głównego dziedzica.
2. Drugi typ roszczeń unpressed claim obejmuje wszystkie pozostałe przypadki i są to roszczenia których nie można odziedziczyć. Oznacza to, że ten typ roszczeń wygasa wraz ze śmiercią osoby która jest ich posiadaczem. Przykładem takich roszczeń, są roszczenia nabywane poprzez fabrykacje.

Możliwa jest zmiana typu roszczeń w obydwie strony. Aby wzmocnić swoje roszczenia (zmiana z unpressed na pressed) musicie wypowiedzieć o nie wojnę. Jeśli zakończy się białym pokojem, roszczenia o które była toczona zmienią swój typ na pressed i staną się dziedziczne.

Możliwa jest również zmiana w druga stroną, a więc z pressed na unpressed. Sytuacja taka ma miejsce w przypadku dziedziczenia roszczeń, które po przejściu na Twojego dziedzica zmieniają typ na unpressed.

Roszczenia możecie również przeglądać w oknie konkretnego tytułu. Klikając w przycisk Claimants po prawej stronie pojawi się lista wszystkich osób które posiadają roszczenia do danego tytułu.

Roszczenia możesz nabyć na kilka sposobów. Wspomnieliśmy już o dziedziczeniu i fabrykacji, która polega na zleceniu odpowiedniego zadania Twojemu kapłanowi. Jeśli jesteście głową swojej dynastii możecie rościć sobie prawo do tytułów posiadanych przez innych jej członków. W tym celu wybierzcie okno dialogowe z wybraną postacią i sprawdźcie opcję w kategorii dyplomacja. Opcja Claim Title będzie kosztowała Was punkty renomy (renown), natomiast Request Claim będzie wymagać punktów religii oraz akceptacji ze strony Waszego przywódcy religijnego. Istnieje również możliwość zakupu roszczeń (Buy Claim), również za punkty religii, jest ona jednak dostępna jedynie dla postaci które posiadają umiejętność Sanctioned Loopholes z drzewka nauki (drugie drzewko - Scholarschip Focus - przedostatnia pozycja).

Wojna

Zgormadzone przez Was roszczenia będziecie wykorzystywać głównie w celu prowadzenia ekspansji i nabywania nowych tytułów. Są one bowiem podstawą (casus belli) do wypowiadania wojen o cudze tytuły. Jeśli wygracie taką wojnę tytuł przypadnie Wam, a jego poprzedni właściciel zostanie z silnymi roszczeniami do utraconych terenów. Pamiętajcie jednak, że możecie również wypowiadać wojnę w cudzym imieniu. Jeśli któryś z Waszych wasali, dworzan lub nawet gości posiada roszczenia do jakiegoś tytułu, możecie w jego sprawie wystąpić zbrojnie. Zwycięstwo w takiej wojnie spowoduje jednak, że sporny tytuł przypadnie posiadaczowi roszczeń, a nie Wam, dlatego zawsze zwracajcie uwagę czy występujecie w imieniu własnym czy też w interesie kogoś innego. W celu prowadzenia wojen możliwe jest również wykorzystanie roszczeń do ziem de jure, to jednak wymaga odpowiedniej innowacji w ramach Twojej kultury:

1. Casus Belli z ery plemiennej, dla hrabstw de jure;
2. Chronicle Writing z ery wczesnego średniowiecza, dla księstw de jure;
3. Rightful Ownership z ery późnego średniowiecza, dla pozostałych tytułów de jure;

Roszczenia nie są jedynym źródłem casus belli dla wojen o cudze tytuły. Jeśli interesuje Was tytuł władcy, który ma inną niż Wy religię, a jednocześnie jest ona postrzegana przez Waszą wiarę jako wroga, możecie wypowiedzieć świętą wojnę. Doskonałymi przykładami takich konfliktów są krucjaty lub dżihad.

Odebranie tytułu wasalowi

Choć wojna jest jednym z podstawowych sposobów nabywania nowych tytułów, to nie zawsze konieczne jest stosowanie tak drastycznych metod. Jeśli interesuje Was tytuł który jest w posiadaniu Waszego wasala, możecie mu go po prostu zabrać. W tym celu:

1. otwórzcie okno dialogowe wasala i wybierzcie opcję Revoke Title (1),
2. po lewej stronie zobaczycie menu odwoływania tytułu,
3. na samej górze znajdziecie listę tytułów jakie możecie odebrać swojemu wasalowi (2).
4. niżej znajdują się dwie zakładki (3) - on Accept i on Decline, które pokazują jakie skutki wywoła akceptacja lub odmowa ze strony wasala.

Jeśli dysponujecie hakami na tego konkretnego wasala, możecie ich również użyć w tym miejscu (4). W praktyce decyzja o odwołaniu tytułu zrujnuje Wasze relacje z wasalem, a często doprowadzi też do otwartego buntu. Sytuacje załagodzić może fakt, że posiadacie roszczenia do tytułu który odbieracie, gdyż w przeciwnym wypadku czyn taki będzie odebrany jako akt tyranii i pogorszy Wasze relacje ze wszystkimi wasalami. Odwoływanie tytułów jest więc instrumentem który należy stosować w ostateczności i w sytuacji w której naprawdę wiecie co robicie. Możliwość odwoływania tytułów dostępna jest jedynie jeśli posiadacie przynajmniej drugi stopień autorytetu (Crown Authority).

Uzurpacja

Innym sposobem zdobywania nowych tytułów jest uzurpacja. Aby uzurpować tytuł jaki posiada inna postać musisz posiadać większość ziem de jure wchodzących w skład tego tytułu. Wymagania są tu podobne do tych jakie musisz spełnić w przypadku tworzenia nowych tytułów, z tą tylko różnicą, że w tym przypadku przypisujesz sobie już istniejący tytuł.

Na koniec są jeszcze możliwe specjalne formy podboju poprzez casus belli uzyskane z drzewek umiejętności:

1. Claim Throne z drzewka administrator pozwala na uzyskanie roszczeń wobec waszego suwerena za pomocą spisku.
2. Ducal Conquest z drzewka diplomat pozwala na uzyskanie casus belli na sąsiadujące księstwa.
3. Forced Vassalage z drzewka dyplomat pozwala na uzyskanie casus belli wasalizacji wobec sąsiadujących władców.

Zarządzanie tytułami

Jest wiele sposobów na zdobywanie nowych tytułów. Istotne jest jednak również to, czy w danym momencie nie posiadacie ich zbyt wiele.

1. hrabia i książę może kontrolować bezpośrednio lub poprzez swoich wasali, nie więcej niż 30 hrabstw.
2. każde hrabstwo posiadane powyżej tego limitu będzie powodowało karę w wysokości 10% do otrzymywanego złota.
3. król i imperator może posiadać maksymalnie 2 księstwa, a przekroczenie tego limitu będzie skutkowało obniżeniem opinii jego wasali o 15.

Możliwe jest również przekroczenie limitu domeny, a więc hrabstw i baronii znajdujących się pod Waszą bezpośrednią kontrolą. W takiej sytuacji Wasze nowe posiadłości (przekraczające limit domeny) nie będą przynosiły żadnych zysków, a każda z nich doda -10 do opinii Twoich wasali.

Czasem warto pozbyć się nadmiarowych tytułów. W przypadku tytułów rangi wyższej niż hrabstwo, możecie je po prostu zniszczyć, jednak zawsze warto się zastanowić czy nie da się ich wykorzystać w inny sposób. Niszczenie tytułów polecamy jedynie w sytuacji, w której posiadacie kilka tytułów tej samej rangi, przez co nadanie któregoś z nich innej postaci, doprowadzi do jej niezależności i utraty przez Was części ziem.

W każdym innym przypadku, możecie nadmiarowe tytuły po prostu nadać swoim poddanym. W tym celu otwórzcie okno dialogowe z daną postacią i wybierz opcję Grand Titles (1). Po lewej stronie zobaczycie menu, składające się głównie z listy (2) tytułów jakie możecie nadać.

Nadawanie tytułów jest bodaj jednym z najbardziej skutecznych sposobów poprawiania relacji z innymi postaciami. Jest to doskonały instrument polityczny, który niesie ze sobą jednak pewne ryzyko:

1. nadanie tytułu równej rangi co Wasz tytuł główny, oznacza de facto nadanie wasalowi niepodległości,
2. istnieje ryzyko, że nadmiernie wzmocnicie jednego z wasali.

Pamiętajcie, że nadanie tytułu jakiejś postaci poprawia Waszą relację z tą postacią. W następnym pokoleniu bonusy te znikną i może się okazać, że jeden z Waszych poddanych jest silniejszy od Was i niezbyt pozytywnie nastawiony do Waszych rządów.