Crusader Kings 3: Wasale Crusader Kings 3 poradnik, najlepsze porady

Na tej stronie dowiesz się więcej na temat wasali. Zaczniemy od tego kim są postacie wasali i jak wielu możesz ich mieć. Następnie skupimy się na interakcja i relacjach z wasalami. Pojęcie wasala jest ścisłe związane z pojęciem tytułu, dla tego też zalecam abyś najpierw zapoznał się z poprzednią stroną poradnika, na której znajdziesz omówienie problematyki tytułów.

• Kim jest wasal?
• Limit wasali
• Interakcję z wasalami
• Opinia wasali i frakcje
• Jak poprawić relacje z wasalami?

Kim jest wasal?

Wasalem jest postać, która posiada tytuł podrzędny, względem tytułu należącego do innej postaci i powiązana z tą postacią stosunkiem feudalnym. Relacja wasal - senior powstaje, gdy postać posiadająca tytuł wyższej rangi (senior), nadaje jeden ze swoich tytułów niższej rangi innej postaci (wasalowi). Innymi słowy, jeśli jesteś królem, który posiada dużo tytułów niższej rangi, możesz część z nich przekazać swoim poddanym, którzy staną się wówczas Twoimi wasalami. Posiadanie wasali jest konieczne, ze względu na limit tytułów jakie sam możesz posiadać. Aby uniknąć kar wynikających z przekroczenia tego limitu, kontrolę nad częścią Twoich ziem (a więc de facto tytuł do nich) będziesz przekazywał swoim wasalom, którzy w zamian będą płacić podatki i wysyłać ludzi do Twojej armii.

Aby sprawdzić jakich posiadasz wasali, otwórz okno zarządzania królestwem i wybierz zakładkę Vassals. Każdy z Twoich wasali dostarcza Ci dwa rodzaje zasobów (1): złoto i poborowych. Wielkość otrzymywanych od wasali zasobów stanowi zawsze pewien procent wpływów jaki otrzymują oni z posiadanych tytułów. To jak duży jest to procent, zależy przede wszystkim od tego jaki typ rządów panuje w domenie wasala:

1. Wasale feudalni dostarczają zasobów na podstawie indywidualnych kontraktów feudalnych.
2. Wasale plemienni dostarczają zasobów na podstawie Twojego poziomu sławy (level of fame), niemniej jednak niż wynika to z poziomu władzy plemiennej (tribal authority).
3. Wasale klanowi dostarczają zasobów na podstawie ich opinii na Twój temat, niemniej jednak niż wynika to z poziomu władzy królewskiej (crown authority).
4. Wasale teokratyczni dostarczają zasobów na podstawie Twojego poziomu wiary (level of devotion). Jeśli Twoja religia posiada doktrynę teokratyczną, wówczas Twoi wasale dostarczają zasobów na podstawie ich opinii o Tobie.
5. Wasale republikańscy (republiki wasalne - ?) zawsze dostarczają 20% swojego dochodu w złocie i 10% poborowych.

Wielkość wpływów od wasali zależna jest również od wielu innych czynników, takich jak przynależność tytułów de jure czy konkretne modyfikatory postaci, nabyte w wyniku wydarzeń losowych. Każda postać może mieć maksymalnie jednego seniora, a jednocześnie mieć własnych wasali. Obowiązuje również zasada zgodnie z którą wasal mojego wasala nie jest moim wasalem.

Ma to bezpośrednie przełożenie na twoje interakcje z wasalami, gdyż te możliwe są tylko z Twoimi bezpośrednimi wasalami. Oznacza to, że jeśli Twoim bezpośrednim wasalem jest książę, jego wasalem jest natomiast hrabia, to nie masz możliwości modyfikacji kontraktu feudalnego z hrabią, a jedynie z księciem.

Specyficznym typem są potężni wasale (powerful vassal). Są to wasale którzy dostarczają Ci największej liczby dochodów. Jest ich zawsze kilku, w zależności od rangi Twojego głównego tytułu. Odpowiednio dla hrabstwa jest to 3, dla księstwa 4 a dla królestwa i imperium 5 wasali. Każdy z nich będzie zawsze oczekiwał miejsca w Twojej radzie, co nie zawsze będzie optymalne lub nawet możliwe do realizacji. Jeśli potężny wasal nie otrzyma stanowiska w radzie, będzie miał modyfikator -40 do opinii na Twój temat. Potężni wasale mają też większy wpływ na politykę wewnętrzną. Mają oni więcej głosów w przypadku sukcesji elekcyjnej (elective succession), jak również uniemożliwią Ci zmianę prawa dziedziczenia jeśli będą mieć o Tobie negatywną opinię, chyba że zostaną uwięzieni lub będą mieć modyfikator przerażenia (terrified). Potężni wasale zawsze znajdują się na szczycie listy wasali w oknie zarządzania królestwem i posiadają stosowne oznaczenia.

Limit wasali

Podobnie jak w przypadku tytułów, istnieją ograniczenia co do liczby Twoich bezpośrednich wasali. Limit wasali zależny jest przede wszystkim od rangi Twojego tytułu głównego i kształtuje się następująco:

1. Dla tytułu księcia +20.
2. Dla tytułu króla +40.
3. Dla tytułu imperatora +60.

Limit wasali może być zwiększany na wiele sposobów. Możliwe jest posiadanie specyficznych cech, takich jak Greatest of Khans, która zapewnia +20 do limitu. Możliwe jest również zwiększenie limitu wasali poprzez prawa (np. Princely Elective zapewnia +10) czy perki dynastyczne (dynasty legacy). Wartość Twojego aktualnego limitu wasali możesz sprawdzić na dole okna zarządzania królestwem, w zakładce wasali. Do limitu wasali nie są wliczani wasale z tytułem rangi niższej niż hrabia (a więc baronowie).

Przekroczenie limitu wiąże się z obniżeniem dochodów od wasali o 5% dla każdego z wasali powyżej limitu. Najlepszym sposobem radzenia sobie z limitem wasali jest zarządzanie hierarchią tytułów w Twoim królestwie. Za pomocą ikony z raportem sytuacyjnym (1) możesz szybko sprawdzić jakie tytuły możesz stworzyć lub uzurpować (2). W oknie tworzenia tytułów znajdziesz informacje o tym jakie tytuły niższej rangi (3), znajdujące się w Twoim królestwie zostaną objęte nowym tytułem. Jeśli następnie nadasz nowy tytuł jednemu z Twoich wasali, posiadacze wskazanych tytułów niższej rangi staną się jego wasalami i w myśl zasady wasal mojego wasala nie jest moim wasale, przestaną obciążać Twój limit wasali.

Innym sposobem na reorganizację hierarchii tytułów jest przekazywanie zwierzchnictwa nad wasalami. Każdego wasala możesz więc przekazać innemu swojemu wasalowi, pod warunkiem, że posiada on tytuł wyższej rangi niż ten pierwszy. Możesz więc przekazać wasala z tytułem hrabiego, wasalowi z tytułem księcia, ale nie na odwrót. W celu dokonania takiego przekazania, otwórz okno dialogowe z wasalem wyższej rangi, wybierz opcję Grand Vassal, a następnie wskaż na liście, którego z wasali niższej rangi chcesz mu przekazać. Przekazywanie wasali, podobnie jak nadawanie tytułów, jest dobrym sposobem na poprawę relacji z Twoimi poddanymi. Jednocześnie, dbanie o uporządkowaną hierarchię feudalną stanowi istotną część zarządzania Twoim królestwem.

Interakcję z wasalami

Twoje interakcje z wasalami, jak również interakcję Twoich wasali między sobą, mają ogromne znaczenie dla stabilności wewnętrznej Twojego królestwa. Mają one również wpływ na stan Twojego skarbca i siłę militarną, przez co warto poświęcić im nieco uwagi.

Generalnie to co możesz zrobić ze swoimi wasalami, jak również to jaki oni mają zakres możliwości, określa poziom autorytetu Twojej władzy (Crown Authority). Wskaźnik ten składa się zawsze z czterech poziomów i możesz go znaleźć na górze okna zarządzania królestwem. Najniższy poziom autorytetu oznacza jednocześnie najwyższy poziom autonomii Twoich wasali. Mogą oni wówczas prowadzić niezależną politykę, w tym toczyć między sobą wojny i odbierać tytuły. Na tym poziomie, Twoje możliwości interwencji w sytuację wasali są mocno ograniczone.

Dopiero na drugim poziomie autorytetu masz dostęp do kilku istotnych mechanizmów, w tym możliwość zmiany prawa dziedziczenia w ramach prawa partycji (partition succession) czy zmiany ustroju z plemiennego na feudalny. Na tym poziomie uzyskuje również możliwość odwoływania tytułów i przenoszenia wasali, jak również wzrastają Twoje wpływy od wasali z ustrojem klanowym.

Na trzecim poziomie autorytetu, wzrastają Twoje wpływy od wasali z ustrojem feudalnym i klanowym, jak również otrzymujesz możliwość wprowadzenia dowolnego, z aktualnie dostępnych, praw sukcesji. Od tego momentu Twoi wasale nie mogą też prowadzić między sobą wojen, chyba że mają na Ciebie haka i zdecydują się go wykorzystać. Pewnym zabezpieczeniem jest również fakt, że tytuły Twoich wasali nie mogą być już dziedziczone przez postacie spoza Twojego królestwa, a każdy wasal który odmówi odwołanie jego tytułu, będzie mógł być przez Ciebie prawnie uwięziony. Ograniczenia jakie pojawiają się na tym poziomie, pozwalają wyraźnie ustabilizować sytuację wewnętrzną i zapobiec nadmiernemu wzrastaniu w siłę Twoich wasali. Jednocześnie tak wysoki poziom autorytetu zaczyna generować niezadowolenie u Twoich wasali, przez co każdy z nich otrzymuje stały modyfikator -10 do opinii na Twój temat.

Najwyższy poziom autorytetu zapewnia dalsze wpływy od wasali feudalnych i klanowych, jak również uniemożliwia im prowadzenie jakichkolwiek wojen, chyba że użyją przeciwko Tobie haka. Na tym poziomie możesz również wyznaczyć swojego następcę. Tak wysoki poziom autorytetu wiąże się jednak z również z potężnym obniżeniem nastrojów Twoich wasali, którzy otrzymują -30 do opinii na Twój temat. Łatwo wyobrazić sobie sytuację, w której nie możesz zapewnić miejsca w radzie któremuś z Twoich potężnych wasali, co przy takim poziomie autorytetu automatycznie zapewnia mu -70 do opinii na Twój temat. Warto pamiętać również o tym, że na każdym kolejnym poziomie autorytetu zachowujesz wszystkie korzyści płynące z niższych poziomów.

Innowacje potrzebne do wprowadzenia danego poziomu autorytetu możesz sprawdzić najeżdżając na niego kursorem.

Jednym z częstych błędów jakie możesz popełnić, jest traktowanie autorytetu władzy, jako czegoś nienaruszalnego. Łatwo przyjąć założenie, że jeśli udało Ci się już osiągnąć odpowiednio wysoki poziom autorytetu, to powinieneś go za wszelką cenę utrzymać. Nie jest jednak tak, że autorytet Twojej władzy powinien tylko rosnąć. Jeśli znalazłeś się w sytuacji, w której grupa wasali (frakcja - o tym za chwilę) stawia Ci ultimatum i żąda obniżenia poziomu autorytetu, niekoniecznie musi się to kończyć wojną domową. Możliwość osiągnięcia kolejnych poziomów autorytetu zależna jest od posiadania odpowiednich innowacji przez Twoją kulturę. Jeśli zdobędziesz potrzebna innowację to nie utracisz jej poprzez obniżenie autorytetu, a przez to będziesz wstanie wrócić na pożądany poziom, gdy sytuacja się uspokoi. Inną sprawą jest fakt, że podnoszenie autorytetu władzy nie zawsze jest optymalną decyzją. Przez dużą część rozgrywki, zdecydowanie wystarczy Ci zachować poziom drugi. Musisz przy tym jednak pamiętać, że autorytet władzy możesz zmieniać jedynie raz na 20 lat. Do ustanowienia kolejnych poziomów autorytetu władcy będziesz potrzebował następujących innowacji:

1. Dla poziomu drugiego - planowe zgromadzenia (Planned Assemblies - era plemienna);
2. Dla poziomów trzeciego i czwartego - królewskie przywileje (Royal Prerogative - era wczesnego średniowiecza);

Szczególnym rodzajem interakcji z wasalami jest możliwość zmianach ich kontraktów feudalnych. Opcja ta dotyczy jedynie wasali feudalnych i pozwala Ci indywidualnie ukształtować prawa i obowiązki każdego z nich. W tym celu otwórz okno zarządzania królestwem, wybierz zakładkę Vassals i znajdź wasala którego kontrakt chcesz zmienić. Następnie kliknij w ikonę pióra i pergaminu (1) znajdującą się pod portretem wybranego wasala. Jeśli nie możesz zmodyfikować kontraktu któregoś z Twoich wasali, po najechaniu kursorem na odpowiadającą mu ikonę dowiesz się z czego to wynika. Jeśli modyfikacja jest możliwa zobaczysz okno kontraktu feudalnego. Na samej górze znajdziesz zobowiązania (2) Twojego wasala. Dotyczą one zarówno podatków jak i poborowych jakich dostarcza do Twojej armii. Każdorazowe zwiększenie zobowiązań wasala spowoduje karę do opinii na Twój temat, jednocześnie obniżanie podatków poprawi Twój wizerunek w oczach wasala. Niżej znajdziesz specjalne typy kontraktów (3). Dzięki specjalizacji Twoi wasale będą dostarczać więcej złota, poborowych lub prestiżu. Na samym dole znajdują się prawa (4) jakie możesz nadać wasalom. Za ich pomocą możesz zarówno zwiększyć jak i ograniczyć swobodę działania swoich poddanych. Każda z Twoich decyzji będzie niosła odpowiednie konsekwencje, które wyświetlane są po lewej stronie okna (5).

Łatwo się domyślić, że lekkomyślne podnoszenie podatków szybko zrujnuje Twoją opinię u poddanych. Jeśli Twoje działanie nie będą odpowiednio uzasadnione, mogą być postrzegane jako akt tyranii, co spowoduje kary do opinii nie tylko u tego wasala którego kontrakt modyfikujesz, ale również u wszystkich pozostałych. Aby uniknąć negatywnych konsekwencji warto wykorzystywać haki jakie w toku rozgrywki zgromadzisz na postacie wasali. Dobrą strategią może być również modyfikowanie kontraktów postaci, którym właśnie nadałeś nowy tytuł. Zwykle w takiej sytuacji dostaniesz haka na świeżo upieczonego wasala, dzięki czemu będziesz w stanie od razu zwiększyć nieco swoje wpływy. Pamiętaj przy tym, że wykorzystywanie haków sprawi, że nie będziesz postrzegany jako tyran, jednak Twoja indywidualna relacja z wasalem którego kontrakt modyfikuje i tak może ucierpieć.

Interakcje z wasalami możesz również prowadzić z poziomu okna dialogowego postaci. W tym celu otwórz okno postaci wasala, a następnie kliknij w jego wizerunek prawym przyciskiem myszy. Z poziomu okna dialogowego możesz załatwić większość spraw oficjalnych, takich jak nadawanie nowych tytułów czy modyfikacja kontraktu feudalnego, jak również kwestię osobiste, takie jak próba romansu.

Opinia wasali i frakcje

Twoi wasale to najważniejsze postacie w Twoim królestwie. Od tego jakie utrzymujesz z nimi relacje zależna jest stabilność wewnętrzna we wszystkich Twoich ziemiach. Grupa potężnych i niezadowolonych wasali może doprowadzić do wybuchu wojny domowej, a nawet wyrwać się spod Twojej władzy.

Pierwszym wskaźnikiem, na który w tym aspekcie powinieneś zwracać uwagę, jest indywidualna opinia wasali na Twój temat. Wskaźnik opinii znajdziesz zawszę w oknie postaci pod jej portretem. Najechanie kursorem na wskaźnik spowoduje wyświetlenie listy modyfikatorów jakie mają wpływ na jego aktualną wartość. Ponadto, jeśli z opinią wasala wiążą się jakieś dodatkowe efekty, jak na przykład stan zastraszenia, to w tym miejscu znajdziesz ich ikony. Raz na jakiś czas warto robić przegląd opinii u Twoich najpotężniejszych wasali.

Pojedynczy wasal z negatywną opinią może próbować Ci zaszkodzić, prawdziwe problemy zaczynają się jednak dopiero gdy negatywne nastroje stają się powszechne w Twoim królestwie. Wasale mogą bowiem łączyć się we frakcję, a więc nieformalne stowarzyszenia, które dążą do osiągnięcia konkretnych celów politycznych. Aby sprawdzić jakie aktualnie frakcje działają w Twoim królestwie, otwórz okno frakcji (1). Każda z aktywnych frakcji ma w tym miejscu wydzieloną sekcję ze szczegółowymi informacjami. Na samej górze (2) wymieniony jest cel do jakiego dana frakcja zmierza. Niżej określony jest jej potencjał militarny (3). Jest to stosunek siły wojskowej jaką dysponują wszyscy członkowie frakcji, do siły Twojej armii. Jeszcze niżej znajduje się wskaźnik niezadowolenia frakcji (4). Wreszcie, na samym dole znajdziesz zakładkę Members, po kliknięciu której zobaczysz listę wszystkich członków danej frakcji.

Jeśli siła militarna frakcji jest większa niż 80%, rośnie jej wskaźnik niezadowolenia. Jeśli osiągnie on 100% frakcja postawi Ci ultimatum. Możesz zgodzić się na jej żądania, co będzie powodowało różne efekty, w zależności od tego jaki jest cel frakcji. Możesz też stawić opór co doprowadzi do wojny domowej. Frakcje mogą dążyć do jednego z pięciu celów:

1. Niepodległość (Independence) - wszyscy członkowie frakcji uzyskają niepodległość;
2. Roszczenia (Claimant) - frakcja działa na rzecz osoby mającej roszczenia do jednego z Twoich tytułów. "Usunięcie" takiej osoby zneutralizuje frakcję.
3. Wyzwolenie (Liberty) - członkowie frakcji zmierzają do obniżenia autorytetu Twojej władzy (Crown Authority). Jeśli sam zmniejszysz poziom autorytetu, zneutralizujesz frakcję.
4. Populiści (Populist) - członkowie frakcji zmierzają do uzyskania niepodległości, jednak w jej skład mogą również wchodzić siły chłopskie.
5. Chłopska rebelia (Peasant rabble) - frakcja zmierza do obniżenia poziomu kontroli nad danym hrabstwem. W skład frakcji wchodzą tylko siły chłopskie.

Twoi wasale mogą przystępować do frakcji chłopskich, ale ich główną siłą są właśnie chłopi. Oddziały chłopskie reprezentowane są za pomocą ikony chłopów z widłami.

Jak widzisz frakcję można podzielić również w drugi sposób: na te w których dominującą rolę odgrywają Twoi wasale (niepodległość, wyzwolenie, roszczenia) oraz na frakcję chłopskie (populiści i chłopscy rebelianci). Te drugie zwykle stanowią nieco mniejsze zagrożenie, gdyż chłopi rzadko tworzą realną siłę militarną. Nie należy ich jednak bagatelizować, gdyż mają irytującą tendencję do wzniecania powstań w środku największych kryzysów.

Frakcje zdominowane przez wasali, mogą natomiast doprowadzić do rozpadu Twojego królestwa, dlatego zawsze powinieneś monitorować ich aktywność. Najłatwiejszym sposobem załatwienia problemu frakcji jest sprostanie jej żądaniom. Te jednak często są nie do zaakceptowania, gdyż na przykład wiążą się z utratą terytorium. W takich sytuacjach konieczne są zdecydowane działania. W oknie podglądu frakcji możesz sprawdzić jaki wkład mają poszczególni członkowie frakcji do jej całkowitej siły militarnej (najedź kursorem na portret postaci). Możesz więc wybrać najsilniejszych buntowników i spróbować przeciągnąć ich na swoją stronę lub nawet wyeliminować. Istotne jest aby utrzymywać siłę militarną frakcji poniżej oznaczonego poziomu.

Jak poprawić relacje z wasalami?

Jak widzisz relacje z wasalami stanowią trzon polityki wewnętrznej w grze. Z tego powodu, twórcy oddają Ci do dyspozycji wiele narzędzi, dzięki którym możesz wpływać na opinię Twoich wasali na Twój temat.

Jednym z takich narzędzi są intrygi, o których więcej przeczytasz na osobnej stronie tego rozdziału. W tym miejscu warto jednak zaznaczyć, że jedną z podstawowych technik poprawy relacji z wasalami, jest po prostu przekonanie ich do siebie. Możesz tego dokonać za pomocą odpowiedniej intrygi (Sway), z poziomu okna dialogowego postaci. W danym momencie możesz próbować przekonać do siebie tylko jednego wasala i nie zawsze działanie takie zakończy się sukcesem. Niemniej jednak jedną z pierwszych rzeczy jakie powinieneś zrobić po zmianie władcy, jest analiza relacji z wasalami i wytypowanie z pośród nich postaci, z którą spróbujesz poprawić relacje właśnie w ten sposób. To czy Ci się uda zależy od kilku czynników, przede wszystkim od Twoich zdolności dyplomatycznych. Ze względu na to, że wykorzystanie intrygi jest czasochłonne i niepewne, decyzje o tym którego wasala spróbujesz do siebie przekonać powinieneś podejmować rozważnie. Jeśli w chwili przejęcia przez Ciebie władzy, któryś z Twoich wasali ma opinię o Tobie na poziomie -100, lista negatywnych modyfikatorów rozciąga się na cały ekran, a on już zaczyna organizować wrogą frakcję, to szkoda na niego czasu. Z niektórymi postaciami, czasem lepiej od razu wejść w otwarty konflikt. W takiej sytuacji bardziej opłacalne może okazać się odcięcie przeciwnika od sojuszników i to właśnie z nimi poprawiać relację. Wasal który ma wysoką opinię na Twój temat z czasem najpewniej opuści wrogą frakcję. Generalnie intrygę przekonywania najlepiej stosować względem wasali z którymi planujesz długotrwałą relację, gdyż zatwardziałych wrogów możesz spacyfikować innymi metodami.

Intryga przekonywania znajduje się w oknie dialogowym w kategorii Personal. W tej samej kategorii znajdziesz również inne przydatne narzędzia do poprawy relacji z wasalami, w tym opcję romansowe (Romance), uwodzenie (Seduce) czy wysyłanie podarków (Send gift). To ostatnie rozwiązanie nie jest intrygą i zapewnia natychmiastowe efekty. Jeśli więc dysponujesz odpowiednią ilością gotówki możesz się nią podzielić z Twoimi wasalami, co zapewni im jednorazowy bonus do opinii w wysokości średnio +25. Ilość złota jaką musisz poświęcić na podarek jest zależna od statusu obdarowanego, więc musisz się liczyć z tym, że prezenty dla króla czy cesarza będą Cię drogo kosztować. Inną sprawą jest to, że rozdawanie złota jest skuteczne tylko raz na jakiś czas. Jeśli wysłałeś jakieś postaci prezent, będziesz musiał odczekać przynajmniej kilka miesięcy, zanim wysłanie kolejnego daru przyniesie jakikolwiek pozytywny skutek. Możliwość stosowania opcji romantycznych jest natomiast zależna od charakteru i preferencji seksualnych postaci, a także od Twoich umiejętności intryg i dyplomacji (więcej na stronie poświęconej intrygą). Oznacza to, że są to rozwiązania wymagające więcej czasu i należy je raczej traktować jako większe przedsięwzięcie, niż jako sposób na szybką naprawę relacji.

Jedną z najlepszych metod poprawy relacji z wasalami jest stara, dobra korupcja. Nie chodzi tu jedynie o rozsyłanie złota, ale o wykorzystywanie Twojej władzy do dbania o interesy Twoich wasali. Warto regularnie sprawdzać jakie modyfikatory mają wpływ na opinię najważniejszych osób w Twoim królestwie, gdyż może Ci to dostarczyć cennej wiedzy na temat ich potrzeb. Z dużą częścią modyfikatorów nie będziesz w stanie nic zrobić, gdyż dotyczą one na przykład cech Twojej postaci lub czasu jej panowania. Warto jednak zwracać szczególną uwagę na modyfikatory związane z pożądaniem posiadania określonych tytułów. Jeśli któryś z Twoich wasali domaga się jednego z Twoich tytułów, zastanów się czy tytuł ten jest Ci faktycznie potrzebny. Nadanie tytułu osobie która go pragnie usunie negatywny modyfikator (który zawsze wynosi -25 per tytuł!) i dołoży pokaźny pozytywny bonus za sam fakt nadania tytułu. Pamiętaj przy tym aby zbytnio nie wzmocnić w ten sposób swojego wasala, gdyż o opinię jego następcy będzie musiał dbać od początku.

Równie mocno co nadawanie tytułów, wpływa na opinię przekazywanie wasali. Oczywiście działa tu dalej hierarchia tytułów, przez co osoba przyjmująca zwierzchnictwo nad danym wasalem musi mieć tytuł wyższej rangi niż on. Co ważne, tego typu polityka działa również w druga stronę. Część swoich krnąbrnych wasali możesz oddać pod opiekę innym wasalom i w ten sposób pozbyć się problemu. Dla przykładu, grupa ciągle buntujących się hrabiów może zostać przekazana zaprzyjaźnionemu księciu, dzięki czemu zostaną oni zmuszeni do opuszczenia wrogiej Tobie frakcji. Nadawanie tytułów i wasali, podobnie jak wysyłanie złota, ma ograniczenia czasowe. Możesz oczywiście nadać wybranemu wasalowi kilka tytułów z rzędu, jeśli jednak odczekasz nieco pomiędzy każdym kolejnym nadaniem, sumaryczny pozytywny wpływ na jego opinię będzie większy.

Nieco mniej wydajnym sposobem na poprawę opinii jest oddawanie w opiekę dzieci. Za takie działanie możesz otrzymać +15 do opinii osoby, która ma się zająć wychowaniem. Dotyczy to jednak głownie dzieci młodych, na które wychowawca będzie mógł mieć realny wpływ. Tym samym się to z nabyciem przez dziecko negatywnych cech, możesz jednak rozważyć tą strategię jeśli masz dużo dzieci. Aby oddać dziecko pod opiekę wybranego wasala, wybierz z okna dialogowego opcję Offer Ward a następnie, w nowym oknie wskaż o jakie dziecko chodzi.

Opinia Twoich wasali może być również przedmiotem strategii długoterminowej. Stanie się tak wówczas, jeśli zdecydujesz się na skoncentrowanie rozwoju Twojej postaci na dyplomacji. Pełne opanowanie drzewka Dyplomaty i Augusta zapewni Ci solidne i stałe bonusy do opinii nie tylko Twoich poddanych, ale także zagranicznych władców. Co ważne, buildy skoncentrowane na dyplomacji gwarantują również poważne modyfikatory do przyrostu prestiżu, który z kolei przekłada się na Twój poziom sławy (więcej na ten temat w rozdziale poświęconym zarządzaniu dynastią i postacią). Najwyższy poziom sławy (The Living Legend) dodaje +60 do opinii u wszystkich postaci. Przemyślany rozwój Twojego bohatera pozwoli Ci stworzyć władcę, któremu wasale wybaczą nawet wyrok śmierci.

Warto mieć również na uwadze czynniki kulturalne i religijne. Jeśli większość Twojego królestwa ma odmienną niż Ty religię i kulturę, powinieneś rozważyć dostosowanie się do tych okoliczności. Jeśli nie masz wystarczających środków militarnych i finansowych do prowadzenia długotrwałych procesów konwersji (które mogą wiązać się z częstymi buntami i wojnami domowymi), możesz przyjąć lokalną kulturę lub religię. Pozwoli Ci to zlikwidować przynajmniej część negatywnych modyfikatorów opinii, a jednocześnie będzie to działanie zgodne z praktykami często spotykanymi w prawdziwej historii.