Arsenał pełen narracji. Wojna w Ukrainie - hakerzy, trolle i dezinformacja

Arsenał pełen narracji

Konflikt toczy się od niecałych dwóch miesięcy, ale już wytworzył swoją mitologię. Najwidoczniej racją jest powiedzenie, że na wojnie pierwsza ginie prawda. / Fot: Alex Hunt.

O ile jednak uderzenia hakerów wymagają technologicznej wprawy i obchodzenia skomplikowanych zabezpieczeń, Rosjanie mają w sieci inną, potencjalnie znacznie bardziej niebezpieczną broń. Jest nią dezinformacja. „Rosjanie są mistrzami w wojnie informacyjnej i mają w niej długą tradycję”, mówi Marcel Kiełtyka, specjalista ds. komunikacji Stowarzyszenia Demagog, pierwszej polskiej organizacji fact-checkingowej. Samo słowo „dezinformacja” po raz pierwszy pojawiło się w języku rosyjskim, w połowie XIX wieku. Faktami manipulowano w Imperium Rosyjskim oraz Związku Radzieckim, gdzie ustalaniem narracji zajmowały się specjalne komórki rządowe. Klika Putina ma pod tym względem zasadniczą przewagę: dostęp do internetu.

Dla Rosji sieć to kolejne pole bitwy, na które nie da się może wprowadzić czołgów i zadać strat w ludziach, można za to skutecznie podminowywać zaufanie do instytucji i autorytetów, forsować przyjazną sobie narrację i dzielić społeczeństwo. Najbardziej znanym narzędziem w sieciowym arsenale Kremla są nie hakerzy, a Agencja Badań Internetowych – o której zapewne słyszeliście jako o „trollach z Olgino”.

Podobne komórki bynajmniej nie są niespotykane w innych krajach, ale intensywność działań tej konkretnej organizacji zyskała jej niechlubną sławę. Agencja od co najmniej dekady prowadzi operacje polegające na wywieraniu wpływu w sieci: oprócz podważania statusu Ukrainy jako niezależnego państwa, niektórymi z jej motywów było budowanie wsparcia dla dyktatora Baszara al-Asada w Syrii, oczernianie antyrządowego opozycjonisty Aleksieja Nawalnego czy wzmacnianie dyskursu antyszczepionkowego w trakcie pandemii. To długotrwałe kampanie, wykorzystujące wybiórczo dobrane lub sfałszowane informacje, by stopniowo osłabiać wizerunek europejskiej i amerykańskiej demokracji, budować lub pogłębiać istniejące podziały oraz wzmacniać pozycję Rosji oraz polityków i ugrupowań jej przychylnych. „Nie chodzi o to, żeby z dnia na dzień zmienić stosunek społeczeństwa do konkretnych kwestii”, tłumaczy Kiełtyka. „To są działania obliczone na lata”.