Ewolucja broni cz.4

Premiera polskiej wersji sequela znakomitej strategii czasu rzeczywistego, Empire Earth 2, zbliża się wielkimi krokami, my zaś kontynuujemy nasz cykl poświęcony ewolucji broni w poszczególnych epokach występujących w tej grze. W dzisiejszej części przedstawiamy wpływ jaki na tej ewolucji odcisnęły Wieki Ciemne i Średniowiecze.

Najczęściej spotykaną datą zakończenia starożytności uznaje się rok 476. Wtedy to marionetkowy cesarz Romulusa Augustulus został usunięty przez germańskiego przywódcę zbuntowanych wojsk najemnych, Odoakra. Ziemie Cesarstwa zachodniego zostały zalane przez plemiona germańskie, które stworzyły w Europie nowy porządek polityczny. Rozpoczęło się Średniowiecze, którego kilka pierwszych jego stuleci, często niesłusznie jest nazywane Wiekami Ciemnymi (ze względu na nieliczne źródła dotyczące tych czasów oraz przeświadczenia, że był to okres całkowitego upadku kultury - termin ten wymyślił Petrarka).

Rycerze oraz piechota średniowieczna

Wykopaliska z tamtego okresu na terenie Polski, poświadczają, iż wyposażenie wojownika było znakomicie przystosowane do warunków w jakich przyszło mu działać. Jako typową broń można wymienić tu zarówno włócznię na drewnianym stylisku zaopatrzoną w lancetowaty, metalowy grot, jak i jednoręczny miecz. Ubiór ochronny stanowiła gruba, przeszywana rzemieniami kurta i szłom. Powszechna w użyciu była również drewniana tarcza. Dość duża, prostokątna w kształcie i wyposażona w umb, czyli metalowy kolec, którego zadaniem było zarówno wzmacnianie osłony jak i czynienie z niej broni zaczepnej. Poza tym w skład uzbrojenia wchodziły również oszczepy. W VI i VII wieku na terenie Polski pojawił się również łuk i topór a wkrótce na tych obszarach zawitała nowa odmiana tego ostatniego, a mianowicie czekan, mający obuch zaopatrzony w młotek lub kolec. Istnieje cała masa toporów bojowych, jednak bez wątpienia największą popularność w Polsce XII w., jak i w całej feudalnej Europie, zdobył topór dwuręczny wywodzący się od Normanów skandynawskich najeżdżających na Europę od poł. VIII do początków XI wieku.

Miecze epoki – jednoręczny, półtoraręczny oraz dwuręczne – espadon i flamberg

W późniejszym okresie, około X wieku, pojawili się zawodowymi wojownicy, którzy otrzymywali wynagrodzenie za swoje usługi. Ta klasa zawodowa dała początek późniejszemu stanowi rycerskiemu. Oddziały składały się zwykle z piechoty, tzw. tarczowników oraz jeźdźców na dobrych wierzchowcach. Powoli w użycie wchodziła również osłona kolcza, na razie głównie w roli kaptura dodawanego do szłomu. W XII w. pojawiły się również zbroje łańcuchowe (wykonywane z większych kółek) oraz łuskowe (składające się z metalowych łusek, płatków lub płytek ponaszywanych na kaftan skórzany lub też pozaczepianych o siebie). Podstawowe wyposażenie woja zmieniło się w bardzo niewielkim stopniu. Nadal operował on mieczem i tarczą. Nowością, która pojawia się w XII w. była rohatyna – czyli pięciołokciowa włócznia. Od dawnej broni tego typu różniło ją ostrze, które wyposażone było w rodzaj poziomego haka. „Róg” ten (od którego właśnie przyjął nazwę ten rodzaj broni) pozwalał na wykonanie dodatkowych manewrów w starciu np. rozbrojenie przeciwnika czy też zepchnięcie go z wierzchowca.

Włócznia, rohatyna

Pojawił się również rodzaj sztyletu na niewielkim, drewnianym trzonku, zaopatrzonym w szerokie, liściowate ostrze, który badacze określają jako „broń pociskowo-rzutową”. Sztylet ten miotany był we wroga z niewielkiego dystansu i okazywał swą przydatność zwłaszcza podczas walki w lesie, lub obrony grodu.

Sztylety

Od końca XI wieku sporą popularność zdobył buzdygan, przedstawiciel broni obuchowych.

Bronie obuchowe – buzdygan, czekan, buława, nadziak

XII w. to przede wszystkim okres rozwoju i ulepszania osłon bojowych. Coraz popularniejsze stają się zbroje składające się ze stalowych płytek nanitowanych na skórzanym kaftanie. Z czasów antycznych powraca zwyczaj składania zbroi z dużych, metalowych płatów. Prócz typowego szłomu pojawia się również misiurka – rodzaj otwartego hełmu z kapturem kolczym. Często dodatkowo wyposażona jest w nosal, czyli pionową płytkę osłaniającą nos i chroniącą przed poziomym cięciem w twarz. W dziedzinie broni miotających również doszło do swego rodzaju rewolucji. Zetknięcie się średniowiecznych wojowników z mongolskimi jeźdźcami zaowocowało przejęciem od Mongołów łuków refleksyjnych, mających w porównaniu z łukiem prostym znacznie większą siłę przebicia i większy zasięg. Inną bronią miotającą upowszechniającą się w Średniowieczu była kusza, bardzo skuteczna i niebezpieczna. Niwelowała ona przewagę opancerzonego rycerza nad uzbrojonym w nią piechurem. Była jedną z przyczyn ciągłego doskonalenia zbroi.

Stopniowo kształtowało się pospolite ruszenie rycerskie. Składa się ono głównie z wojowników posiadających własną ziemię i wyposażenie. Byli to mocno opancerzeni jeźdźcy na ciężkich wierzchowcach, które często również były chronione przez różnego rodzaju osłony bojowe: kapy lub kopierze. W pierwszej połowie XIV w. za panowania króla Łokietka rozwinęła się w Polsce kultura rycerska bazująca na wzorach rozpowszechnionych przez wojny krzyżowe. Aż do tego okresu w uzbrojeniu wojowników Polskich nie występowały prawie elementy typowe dla zachodniej europy, takie jak np. kopia lub hełm garnczkowy. Zamiast nich popularne są tradycyjne hełmy otwarte, lekkie włócznie i pawęże. XIV w. jest właściwie okresem w którym ten stan rzeczy ulega zmianie. Rodzaje wykorzystywanego uzbrojenia i pancerzy zmieniają się bardzo szybko. Rycerze polscy zaczynają wzorować się na zachodnich zwyczajach. Słowiański szłom zostaje zastąpiony przez zamknięty hełm garnczkowy, okrywający całą głowę wraz z szyją.

Tarcza drewniana z umbem i tarcza sercowa

Tarcza normandzka i pawęż

Druga połowa XIV jest również początkiem epoki zbroi płytowych, składanych z dużych metalowych blach. Dużą popularnością cieszyła się również kolczuga. Podstawą uzbrojenia i symbolem klasy społecznej rycerza pozostał miecz, który z jednoręcznego powoli ewoluował poprzez półtoraręczny (tzw. bastardowy) do ogromnych mieczy dwuręcznych. Oprócz mieczy, wojownicy używali również sztyletów. Jednym z nowych rodzajów broni drzewcowej był berdysz. Składał się on z długiego trzonu z osadzonym na nim toporem. Służył to rozrąbywania zbroi i tarczy przeciwnika, oraz do ściągania go z konia. Popularna stała się również broń obuchowa, a więc maczugi, cepy bojowe i siekiery. Służyły one do miażdżenia osłony wroga. Wraz z wejściem w użycie kopii wyraźnemu rozbudowaniu ulega kulbaka rycerska. Jazda rycerska dzieliła się na cięższą i lekką. Piechota składająca się zwykle z chłopstwa (a w niektórych przypadkach także z mieszczan) posługiwała się włóczniami – które stanowiły doskonałą broń w starciu z konnym przeciwnikiem.

Średniowiecze to również okres wielu, czasami przełomowych wynalazków z dziedziny militariów. Około roku 674, syryjski uciekinier Kallinikos, który oddał swe usługi w służbę Bizancjum, wynalazł łatwopalną mieszaninę, nie dającą się ugasić wodą. Nazwano ją ogniem greckim, i jak powszechnie się uważa, stanowi ona pierwowzór napalmu. Ogień grecki używany był w pierwszych miotaczach ognia i do nasycania pocisków zapalających. W X wieku pojawił się również nowy rodzaj machiny miotającej, zwanej trebuszem lub trebuszetem, która charakteryzowała się dużą celnością. Pierwsze zapiski o jej wykorzystaniu odnaleziono w Chinach. Tam również, w roku 1044, wynaleziono najstarszy materiał wybuchowy, czarny proch, który przyczynił się do skonstruowania protoplasty armaty około roku 1280. Była to metalowa rura wyrzucająca pociski w stronę wroga. Armata ta przywędrowała następnie do Europy by w 1326 roku przybrać formę i miano bombardy.

Ewolucja broni cz.4 - ilustracja #11

Trebusz oraz pierwsza znana armata

Mniej więcej od XIV do XVI wieku w Europie pojawiła się epoka Renesansu czyli Odrodzenia. Cechą charakterystyczną tej epoki był powrót do wartości antycznych Rzymu i Grecji. Po niej nastąpił Barok (w literaturze i sztuce), odzwierciedlony w grze jako Era Imperialna – czas dominacji broni palnej. Obie te epoki zostaną przedstawione w następnej części cyklu.

Przy tworzeniu tego artykułu wspomagałem się poniższymi materiałami: