Sputnik, Łajka, Gagarin - wszystkie kosmiczne osiągnięcia ZSRR

Historia rosyjskiej podróży w przestrzeń pozaziemską jest dość bogata i ciekawa, być może bardziej niż jej wersja chińska, także opisywana przeze mnie w przeszłości. W końcu to Rosja w wielu momentach wychodziła na prowadzenie w wyścigu kosmicznym. Nawet USA, mimo swojej przewagi technologicznej, musiało uznać pionierstwo osiągnięć rosyjskiego przemysłu kosmicznego.

Odyseja kosmiczna pod znakiem czerwonej gwiazdy była jednak dość specyficzna, po części dlatego, że na sporym odcinku była ona radziecka. Spore znaczenie zapewne miała też rosyjska mentalność i podejście do nauki, co obok panującego ustroju socjalistycznego było dobrym gruntem do powstawania nietypowych zdarzeń, a także wypaczeń i wagonów propagandowej bzdury.

Dlatego też, zdecydowałem się odejść od typowej konwencji opisywania szczegółowego kolejnych kosmicznych kroków. Zamiast tego postaram się wymienić je w pigułce – w formie średnio długiej listy. Natomiast dalej opiszę wybrane historie i ciekawostki. Być może lepiej unaoczni to, z jakim trudem i z jakimi niezwykłymi komplikacjami Rosja zdobywała przestrzeń.

Rosyjski wyścig w kosmos

Jak już pisałem, Rosjanie wielokrotnie udowodnili podczas zdobywania kosmosu, że potrafią naprawdę zdziałać coś konkretnego. W ich rękach pozostaje wiele pionierskich osiągnięć o skali światowej, jak na przykład wysłanie pierwszego satelity, czy pierwszego człowieka w przestrzeń. Tak na dobrą sprawę USA zaczęło odrabiać straty dopiero podczas misji księżycowej.

Pierwszy ślad buta na regolicie srebrnego globu zostawili jednak amerykanie. I to był swego rodzaju kres prowadzenia w wyścigu przez Rosjan. Ale to, co działo się wcześniej streściłem w formie chronologicznej listy największych wydarzeń rosyjskiego programu kosmicznego:

1. 4 października 1957 roku – wysłanie na orbitę Ziemi pierwszego sztucznego satelity i zarazem początek wyścigu kosmicznego. Mający wymiary dużej piłki (58 cm śrenidcy) Sputnik 1 przebywał poza atmosferą ziemską ponad dwa miesiące.
2. 3 listopada 1957 roku – pierwsze zwierzę w kosmosie. Pies Łajka został wysłany w kosmos w satelicie Sputnik 2, niestety nie przetrwał swojej podróży.
3. 2 styczna 1959 roku – pierwszy obiekt wykonany ludzką ręką, który opuścił strefę grawitacji ziemskiej. Choć zadaniem Łuny 1 miało być zderzenie z Księżycem, na skutek awarii sonda chybiła. Dysponując wystarczającą prędkością weszła na orbitę okołosłoneczną pomiędzy Marsem z Ziemią.
4. 12 września 1959 roku – za drugim razem Rosjanie trafili. Łuna 2 była pierwszym ludzkim dziełem, które zetknęło się z powierzchnią Księżyca (w sposób dość gwałtowny, warto rzec).
5. 12 kwietnia 1961 roku – pierwszy człowiek w kosmosie, chyba najbardziej znany Rosjanin – Jurij Gagarin. Spędził on w kosmosie ok. 90 minut, co wystarczyło na jednokrotne okrążenie Ziemi i osiągnięcie wysokości 327 km.
6. 18 marca 1965 roku – pierwszy kosmiczny spacer. Kosmonauta Aleksiej Leonow przebywał 12 minut poza statkiem Woschod 2. Nie obyło się bez problemów, o czym opowiada film Spacer w kosmosie z 2017 roku.
7. 1 marca 1966 – dotarcie sondy na inną planetę, rosyjskie urządzenie Wenera 3 wylądowało na Wenus.
8. 19 kwietnia 1971 roku – umieszczenie na orbicie pierwszej stacji kosmicznej. Salut 1 przebywał nieco ponad 200 km nad powierzchnią Ziemi przez 175 dni. Lot był załogowy tylko przez 23 dni.

Dużo tych pierwszych razów – jak widać, Rosja (czy też Związek Radziecki) w zasadzie rozdawała karty przez cały okres raczkowania w kosmosie. Najbardziej znaczące kroki milowe były dziełem Rosjan. Wygrywali oni z Amerykanami mimo często znacznie skromniejszego budżetu i mniejszego know-how (choć nadrabiali znikomym poszanowaniem praw autorskich).

Sojuz TMA-9 wysłał na orbitę w 2006 roku nie tylko Rosjanina, ale także dwójkę Amerykanów. Źródło: NASA

Warto jednak wiedzieć, że takie sukcesy nie byłyby możliwe bez pewnych dróg na skróty. Rosjanie w tych czasach mniej od amerykanów przejmowali się kwestiami bezpieczeństwa czy komfortu. Pierwsze statki kosmiczne nie posiadały systemów ucieczki, nie potrafiły nawet bezpiecznie wylądować. Bywało tak, że życie ludzkie miało mniejsze znaczenie niż sukces propagandowy w rywalizacji z USA.

Pierwsze misje można określić mianem „jazdy bez trzymanki”, bo ich powodzenie było niemal tak prawdopodobne jak wynik gry w rosyjską ruletkę. Zresztą przekonajcie się sami, jak bardziej szczegółowo wyglądały wybrane osiągniecia Rosjan. Zaczniemy od początków człowieka w kosmicie, czyli chyba najlepiej znanego Rosjanina na świecie.