Magia bez magii. Wielki Gry o tron finał był... nudny

Magia bez magii

Niezwykłe w przypadku Gry o tron jest to, z jaką dokładnością jesteśmy w stanie określić moment oraz powód tego, że wszystko zaczęło się sypać. Pierwsze cztery sezony serialu powstawały w ścisłej współpracy z autorem książkowego pierwowzoru, George’em R. R. Martinem, który nie tylko służył radą i wsparciem, ale także osobiście tworzył scenariusze pojedynczych odcinków. I choć z biegiem czasu historia zaczęła lekko odbiegać od książkowej Pieśni lodu i ognia, rezygnując z jednych wątków, inne modyfikując, a jeszcze inne przesuwając w chronologii wydarzeń, to całość pozostała wierna pierwowzorowi w tonie i ogólnych założeniach.

Z perspektywy czasu nawet łatwiej jest określić, czym te założenia były. Przede wszystkim początkowo Gra o tron bardzo oszczędnie korzystała z elementów fantastycznych, o których zdecydowanie częściej słyszeliśmy w legendach opowiadanych przez bohaterów, niż widzieliśmy je na ekranie. Serial bardziej przypominał produkcję historyczną osadzoną w jakichś odległych królestwach niż epicką kronikę magicznych wojen i smoczych pojedynków. Do ekranu przyciągały nie niesamowite sceny walk, monumentalne bitwy czy fantastyczne stworzenia, a świetnie nakreślone postacie knujące intrygi polityczne bądź stające się mimowolnymi ofiarami tychże intryg i próbujące przetrwać w skrajnie nieprzyjaznym świecie.

Eunuch i Starszy nad Monetą. Dwaj działający w cieniu spryciarze, którzy fascynująco wyprowadzali wszystkich w pole – dopóki scenariusz ich skrajnie nie ogłupił, by dało się ich pozbyć.

No i przyciągały zaskakujące zwroty akcji, w tym oczywiście łamiące serca fanów zgony ważnych postaci. Jedna z pierwszych lekcji, jakich Gra o tron udzielała o swoim świecie, brzmiała: naiwność, szlachetność i dobro nie mają szans w starciu z przebiegłością i gotowością do zdrady, a najpotężniejszy wojownik pod wpływem trucizny umiera tak samo jak cherlak. Te zgony robiły wrażenie, bo często były w naszej opinii niezasłużone – pojawiały się kompletnie znikąd albo jako jednoznaczna kara za dobre uczynki. Game of Thrones lubiło ośmieszać sztampowy motyw dobra zwyciężającego zło.

Z każdym kolejnym sezonem magia zaczynała odgrywać w tym świecie coraz większą rolę – punktem zwrotnym okazał się finał pierwszego sezonu i „narodziny” matki smoków. Klasyczne elementy fantastyczne wciąż nie wychodziły jednak na pierwszy plan, dopełniając jedynie to, czym sezon stał od początku. A stał on intrygami, doskonale nakreślonymi postaciami i tendencją do niesprawiedliwego karania szlachetności.

We wczesnej Grze o tron największych wojowników potrafiła zabić niewielka rana.

Jak do tego doszło? Nie wiem

W piątym sezonie scenarzyści serialu musieli poradzić sobie z poważnego problemem – zaczął kończyć im się materiał źródłowy. Choć niewykorzystanych wątków książkowych trochę im jeszcze zostało, wydawało się ich za mało na cały sezon, a już na pewno na kolejne trzy zaplanowane serie. Jasne było także, że George R. R. Martin nie zdąży skończyć książkowej Pieśni lodu i ognia przed realizacją serialu. W tym wypadku podjęto decyzję, która – jak już teraz wiemy – przyniosła katastrofę. Dotychczasowi showrunnerzy produkcji, David Benioff i D. B. Weiss, postanowili napisać resztę opowieści samodzielnie, opierając się jedynie na wskazówkach pisarza.

W efekcie piąty sezon stanowił swoistą hybrydę. Część wątków wzięto z książek, kilka stworzono całkowicie od zera, jeszcze inne niby pochodziły z pierwowzoru, ale zmieniono je nie do poznania. Efekt okazał się nieco gorszy od tego, do czego nas przyzwyczajono, ale nie było jeszcze tragedii – to wciąż była Gra o tron, pełna intryg, ciekawie rozwijających się postaci i zaskakujących zgonów. Teraz nawet bardziej zaskakujących, bo nie dało się dowiedzieć się o nich wcześniej, czytając książki. Kilka ewidentnie odstających jakością wątków nie popsuło całości.

Macie ochotę na wycieczkę w przeszłość? Po piątym sezonie napisałem artykuł o dość jednoznacznym tytule „10 największych różnic między serialową Grą o tron a jej książkowym pierwowzorem”. Czytanie go dzisiaj, gdy serial dobiegł końca, a nadzieje na satysfakcjonujący finał prysły, było dla mnie dość ciekawym doznaniem – może dla Was również nim będzie.

Szósta seria, już niemal w całości oparta na autorskich pomysłach, częściowo utrzymała poziom „piątki”, choć wyraźnie przyspieszyła tempo narracyjne. Wyglądało to tak, jakby twórcy nagle zorientowali się, że mają zbyt wiele wątków, postaci i wydarzeń do zaprezentowania jak na trzy sezony, które im zostały, i zaczęli zbierać zabawki. W efekcie niespieszne intrygi i cięte dialogi zeszły na drugi plan, ustępując szybkim przeskokom z miejsca do miejsca, pozbywaniu się mniej istotnych postaci i robieniu przestrzeni na finał.

A potem przyszły sezony siódmy i ósmy. I serial o intrygach politycznych przestał zawierać intrygi polityczne. Świetnie nakreślone dotychczas postacie stały się niewolnikami pomysłów scenarzystów, co rusz podejmując niepasujące do siebie i nielogiczne decyzje, byle doprowadzić do wymyślonego przez twórców zwieńczenia danego wątku. Czasy nieprzewidywalnych zgonów karzących bohaterów za szlachetność dobiegły końca. Dobre uczynki, nieważne jak głupie i nieprawdopodobne, skutkowały sukcesami, chwałą albo w najgorszym (rzadkim) wypadku wielce bohaterską, wzruszającą i przewidywalną śmiercią. Złe rzeczy spotykały złe osoby. Płomienne przemowy przestały kończyć się ciosem plecy i trafieniem do niewoli (Theon, sezon drugi), a zaczęły porywać tłumy do misji samobójczych (Theon, sezon siódmy). Serial, który udowodnił niedowiarkom, że fantastyka to coś więcej niż banały, stał się banałem.

Nie wmówicie mi, że zrobienie na jeden odcinek z Gry o tron Drużyny A nie było równie głupie jak absurdy z ósmego sezonu.

David Benioff i D. B. Weiss, pozbawieni pomocy w postaci materiałów od George’a Martina, udowodnili, że nie potrafią samodzielnie udźwignąć ciężaru takiego widowiska. Być może przy sezonie siódmym wiele osób jeszcze łudziło się, że to wypadek przy pracy i dlatego wstrzymywało z oceną albo nawet wmawiało sobie, że wcale nie jest tak źle, jak jest, ale przy ósmym czara się przelała i tym razem niemal wszyscy zakrzyknęli już otwarcie: królowie są nadzy!

W grze o tron wygrywasz albo giniesz

Niezmiernie szkoda mi, że tak to się skończyło. Piszę te słowa kilka godzin po obejrzeniu ostatniego odcinka i ciężko mi odszukać w pamięci inny serial, którego zwieńczenie okazałoby się aż takim rozczarowaniem – po angażowaniu przez tyle lat finał zazwyczaj, jaki by nie był, przynajmniej potrafił wywołać emocje. Jakiekolwiek. Tutaj została jedynie pustka. Smutek też odczuwam, ale już nawet nie dotyczy on samego odcinka czy prezentowanej historii, a tego, jak skończył cały ten projekt.

Dziewczynki Starków przez lata dorastały, a my patrzeliśmy, jak się zmieniały i uczyły przetrwania w świecie pełnym niebezpieczeństw.

Mimo to nie żałuję lat spędzonych z Grą o tron. To już nie był tylko serial, to popkulturowy fenomen, który żył własnym życiem, zachęcając miliony do sięgnięcia po będące jego pierwowzorem książki, przekonując ludzi do fantastyki, udowadniając producentom, że widzowie chcą oglądać takie rzeczy w kinach i w telewizji – musi to być tylko dobrze podane. To dzięki Grze o tron dostaniemy serialowego Wiedźmina, amazonowego Władcę Pierścieni i pewnie jeszcze niejedną inną superprodukcję fantasy.

Bycie częścią tego fenomenu, czytanie fanowskich teorii, przewidywanie, kto zasiądzie na tronie, granie w oparte na motywach tego świata planszówki, cotygodniowe omawianie kolejnych odcinków na spotkaniach ze znajomymi, a nawet oglądanie pojedynczych epizodów w kinie podczas specjalnych pokazów – to wszystko były magiczne chwile, będące kwintesencją najlepszego, co współczesna popkultura ma do zaoferowania. I chyba lepiej zapamiętać ten serial właśnie przez pryzmat tych wydarzeń i tego, co zdołał wzbudzić w ludziach. Wyjątkowo uznać, że ważniejsze od tego, jak skończył, było to, jak zaczął – i co zapoczątkował.