autor: Krzysztof Bartnik
Wojny napoleońskie w pigułce – część 5
Przed ponad tygodniem na półki sklepowe w naszym kraju trafiła strategia czasu rzeczywistego, pt. Kozacy II: Wojny Napoleońskie, my zaś kontynuujemy nasz cykl wiadomości poświęconych samemu Napoleonowi Bonaparte oraz najważniejszym wydarzeniom i militarnym kampaniom z jego życia.
Przed ponad tygodniem na półki sklepowe w naszym kraju trafiła strategia czasu rzeczywistego, pt. Kozacy II: Wojny Napoleońskie, my zaś kontynuujemy nasz cykl wiadomości poświęconych samemu Napoleonowi Bonaparte oraz najważniejszym wydarzeniom i militarnym kampaniom z jego życia.
Piąta część cyklu „Wojny napoleońskie w pigułce” dotyczy zwycięskiej dla Napoleona bitwy pod Wagram z 1809 roku, uderzeniu Wielkiej Armii na Rosję w 1812 roku, bezowocnym pobycie wojsk Napoleona w Moskwie, jak również odwrotowi sił Cesarza w ciężkich, zimowych warunkach. Zapraszam do czytania.
- Wojny napoleońskie w pigułce – część 1
- Wojny napoleońskie w pigułce – część 2
- Wojny napoleońskie w pigułce – część 3
- Wojny napoleońskie w pigułce – część 4
Wykorzystując zaangażowanie Napoleona w wojnę w Hiszpanii, Austria postanowiła wystąpić przeciw Francji. Zawiązała w tym celu piątą koalicję antyfrancuską razem z Anglią. Początkowo, Austriakom udało się odnieść kilka sukcesów - ich wojska uderzyły w kwietniu 1809 roku jednocześnie w kilku kierunkach (m.in. na Saksonię i Księstwo Warszawskie). W tej sytuacji Napoleon I Bonaparte ściągnął część swych wojsk z Hiszpanii, zajął Wiedeń, a po pierwszej klęsce nad Dunajem, z pewnym opóźnieniem, bo dopiero w lipcu 1809 roku rozprawił się z Austriakami pod Wagram. Kluczowym czynnikiem rozstrzygnięcia tego starcia było zorganizowanie przez Napoleona baterii 100 dział artyleryjskich, jak również skoncentrowanie olbrzymiej kolumny wojsk w epicentrum pola walki, która rozprawiła się z wojskami nieprzyjacielskimi. Straty francuskie oszacowano na 35 tysięcy zabitych, austriackie zaś na 38 tysięcy zabitych. Do niewoli dostało się także 7 tysięcy żołnierzy austriackich.
Austria znów musiała prosić o rozejm i kolejna wojna zakończyła się w październiku traktatem pokojowym w Schőnbrunn pod Wiedniem. Austria utraciła ostatecznie swe prowincje nad Adriatykiem, a także prowincje Salzburg i Inn na rzecz Bawarii, jak również ziem polskich zabranych w trzecim zaborze (1795 rok), o które powiększone zostało Wielkie Księstwo Warszawskie.
W grudniu 1809 roku Napoleon rozwiódł się ze swą pierwszą żoną, Józefiną i poprosił cesarza Rosji Aleksandra I o rękę jego młodszej siostry Anny. Dostał jednak kosza pod pretekstem zbyt młodego wieku wybranki. Nie przejął się tym i ożenił wkrótce z córką cesarza austriackiego Marią Luizą.
„Zostawcie to Polakom. Dla nich nie ma nic niemożliwego.” – Napoleon Bonaparte
Pomimo odniesionego zwycięstwa, wojna w Hiszpanii trwała nadal. Podobnie zresztą jak wojna z Anglią. Najistotniejszym elementem tego ostatniego konfliktu była blokada wysp brytyjskich. Dokuczała ona coraz bardziej wszystkim, również Rosji, rujnując jej handel. Cesarz Aleksander I nie był też zadowolony z systematycznych sukcesów Napoleona osiąganych w całej Europie. Gdy latem 1810 roku Napoleon osadził jednego ze swych marszałków na tronie Szwecji, znajdującej się w strefie wpływów Rosji, Aleksander I kazał otworzyć porty rosyjskie dla statków neutralnych, w tym przewożące także towary angielskie.
Cesarz Francji, zapewne wierząc, że może wygrać z Wielką Brytanią wyłącznie na drodze jej blokady, postanowił wówczas podbić Rosję. Zgromadził wtedy na terenach Prus Wschodnich Wielką Armię, liczącą około 600 tysięcy żołnierzy (300 tys. Francuzów, 180 tys. Niemców, 90 tys. Polaków) i 24 kwietnia 1812 roku przekroczył z nią rzekę Niemen, rozpoczynając swą kolejną kampanię wojenną, którą na użytek Polaków nazwał „drugą wojną polską”.
„Samo zwycięstwo nic nie znaczy, trzeba umieć je wykorzystać.” – Napoleon Bonaparte
Siły francuskie szybko posuwały się wgłąb Rosji. Rosjanie unikali jednak bezpośrednich walk (m.in. w połowie sierpnia miała miejsce nierozstrzygnięta bitwa pod Smoleńskiem). Dopiero na przedpolach Moskwy, pod wsią Borodino, w dniach 5-7 września doszło do pierwszej dużej bitwy. Wzięło w niej udział 250 tysięcy żołnierzy, z czego zginęło 80 tysięcy. Centralnym punktem starcia, kluczem pola i furtką do zwycięstwa, był wielki szaniec usypany przez Rosjan, tzw. Wielka Reduta lub Reduta Rajewskiego, powiązana z szańcami Bagrationa. Historycy nie są w stanie obliczyć ile razy owa reduta przechodziła z rąk do rąk. Nawet ta bitwa nie przyniosła jednak wymiernych korzyści dla żadnej z walczących stron.
Głównodowodzący wojskami rosyjskimi książę marszałek Kutuzow wycofał je, oddając w połowie września 1812 roku ćwierćmilionową stolicę Rosji, Moskwę, po wcześniejszej ewakuacji mieszkańców, wywiezieniu wszelkich zapasów żywności i podpaleniu miasta przez wypuszczonych na wolność więźniów. Więźniowie wzniecali liczne pożary jeszcze przez kilka dni po wkroczeniu wojsk francuskich, spłonęła nawet część pałacu kremlowskiego, z którego Napoleon musiał salwować się ucieczką. Napoleon słał potem do cara rosyjskiego propozycje honorowego zakończenia wojny, lecz po miesiącu bezowocnych oczekiwań na odpowiedź, i gdy już spadły pierwsze śniegi, zarządził w październiku 1812 roku odwrót swej Wielkiej Armii. Większość historyków uważa, że to oczekiwanie okazało się być zgubne dla Bonapartego.
Marsz armii Napoleona przez bezkresne przestrzenie, wśród ostrych mrozów, bez kwater i żywności i przy nieustannych atakach przeciwnika, zamienił się w koszmar. Pod koniec października doszło do bitwy pod Małojarosławcem, w listopadzie do starć pod Wiaźmą i Krasnem. Każda bitwa dziesiątkowała wycofująca się wojska Napoleona, który pospiesznie starał się ewakuować z Rosji jak największą część swoich wojsk. Najbardziej bohatersko walczyły wówczas oddziały polskie (np. dywizja Dąbrowskiego). Szczególnie ciężkie straty ponieśli Francuzi podczas przeprawy przez rzekę Berezynę na Białorusi (przeprawiło się przez nią około 40 tysięcy żołnierzy, resztki Wielkiej Armii).
Bilans wyprawy rosyjskiej był dla Napoleona tragiczny. Zaginęło, dostało się do niewoli, zostało rannych lub zabitych około 80% żołnierzy ze stanu wyjściowego (ponad 400 tysięcy ludzi). Marszałkowie Napoleona zaczynali powoli tracić wiarę w swojego Cesarza. Król Neapolu, Joachim Murat, nie wykazywał już swojej szaleńczej odwagi. Bohatersko bili się jednak Michel Ney (obdarzony przez Napoleona tytułem księcia Moskwy), a także Louis Davout.
„Na wojnie ten wygrywa, kto najmniej błędów popełnia.” – Napoleon Bonaparte
Na początku grudnia 1812 roku Bonaparte opuścił resztki swojego wojska i udał się z niewielkim oddziałem do Paryża. Zaczął tam organizować nową armię liczącą około 300 tysięcy żołnierzy i planował wielką ofensywę, która miałaby przejść ziemie niemieckie, pokonać wojska rosyjskie, które wkraczały w pogoni za resztką armii Napoleona na ziemie Księstwa Warszawskiego, a następnie zająć ziemie aż do Dniepru.
Przy tworzeniu tego tekstu posiłkowałem się materiałami znalezionymi na poniższych stronach:
