autor: Krzysztof Bartnik
Wojny napoleońskie w pigułce – część 1
W ostatnią środę na rodzimych półkach sklepowych wylądowało polskie wydanie strategii czasu rzeczywistego Kozacy: Wojny Napoleońskie. Między innymi z tej okazji, a także z chęci przybliżenia Wam, drodzy Czytelnicy, ówczesnych (XVIII i XIX wiecznych), bardzo burzliwych dziejów Starego Kontynentu, przygotowaliśmy cykl wiadomości poświęconych nie komu innemu, jak samemu Napoleonowi Bonaparte oraz najważniejszym wydarzeniom i militarnym kampaniom z jego życia.
W ostatnią środę na rodzimych półkach sklepowych wylądowało polskie wydanie strategii czasu rzeczywistego Kozacy: Wojny Napoleońskie. Między innymi z tej okazji, a także z chęci przybliżenia Wam, drodzy Czytelnicy, ówczesnych (XVIII i XIX wiecznych), bardzo burzliwych dziejów Starego Kontynentu, przygotowaliśmy cykl wiadomości poświęconych nie komu innemu, jak samemu Napoleonowi Bonaparte oraz najważniejszym wydarzeniom i militarnym kampaniom z jego życia.
Pierwsza część cyklu „Wojny napoleońskie w pigułce” traktuje o początkach kariery Napoleona, jego szybkich awansach w wojskowej hierarchii, pierwszej samodzielnie przeprowadzonej (co najważniejsze – zwycięskiej i to w pięknym stylu) kampanii wojennej w północnych Włoszech oraz wyprawie zbrojnej do Egiptu. Zapraszam.
Napoleon Bonaparte, znany także jako Napoleon I, urodził się 15 sierpnia 1769 r. w Ajaccio na Korsyce. Był drugim synem adwokata Carlo Buonaparte i jego żony Marii Letycji. Już samo pochodzenie przyszłego cesarza teoretycznie nie dawało mu szans na zrobienie olbrzymiej kariery, zwłaszcza militarnej czy politycznej. Napoleon był uczniem królewskiego kolegium wojskowego w Brienne, następnie zdecydował się na służbę w artylerii i rozpoczął szkolenie w Akademii Wojskowej (Ecole Militaire) w Paryżu. Po ukończeniu tejże szkoły, mający 16 lat Napoleon został mianowany na stopień podporucznika i rozpoczął służbę w artylerii. Szybko awansował do podpułkownika, jednak po nieudanej wyprawie na Sardynię, która miała miejsce w lutym 1793 roku, musiał opuścić wraz ze swoją rodziną Korsykę. Wylądował w Marsylii. Napoleon wstąpił do armii republikańskiej i został adiutantem generała armii rewolucyjnej, Jean-Babtiste'a Carteauxa. Jeszcze w tym samym roku (1793), Napoleon jako kapitan artylerii wsławił się zdobyciem twierdzy w obleganym przez siły francuskie Tulonie, co - po z miasta wyparciu Anglików w grudniu - dało mu awans na generała brygady. W lutym 1794 roku otrzymał nominację na stanowisko dowódcy artylerii francuskiej Armii Włoch, jednak po obaleniu w lipcu tego samego roku rządu Maksymiliana Robespierra, związanego z jakobinami, Napoleona aresztowano i osadzono w więzieniu. Po opuszczeniu jego murów we wrześniu, Napoleon zrezygnował z dowództwa w armii i trafił do biura topograficznego.
„Głowa bez pamięci jest jak twierdza bez załogi.” – Napoleon Bonaparte
W październiku 1795 roku stłumił powstanie rojalistów w Paryżu, do którego doszło po uchwaleniu nowej konstytucji. W nagrodę Dyrektoriat powierzył mu dowodzenie Armią Włoch. W marcu 1796 roku Napoleon poślubił jeszcze owdowiałą Kreolkę Józefinę de Beauharnais. Później objął naczelne dowództwo nad wojskami francuskimi, walczącymi przeciw siłom Piemontu (Sardynia) i Austrii na obszarze północnej Italii.
W kwietniu 1796 roku, Napoleon pokonał wojska piemonckie w bitwach pod Millesimo, Ceva i Mondovi. Młody generał francuski przeraził i olśnił sojuszników zaskakującą szybkością posunięć i reagowaniem na dynamicznie zmieniającą się sytuację podczas trwającej potyczki. W ciągu tych starć ujawniła się jedna z ważniejszych cech sztuki wojennej Napoleona: skupiał on szybko siły główne w jedną potężną pięść i bez skrupułów rozbijał po kolei poszczególne regimenty sojuszników, próbował także okrążać wroga. Bonaparte wiedział doskonale, że musi jak najszybciej ujarzmić Piemont, aby stanąć oko w oko z Austriakami. Pierwszy etap kampanii włoskiej zakończył się w piorunującym tempie - w ciągu 15 dni od pierwszej bitwy Piemont został wyeliminowany. Na mocy zawartego rozejmu, pokonany był zmuszony do zrzeczenia się na rzecz Francji Sabaudii i Nicei.
„Geniusz to czasem tylko instynkt, który nie podlega doskonaleniu; częściej jest to sztuka trafnego kojarzenia codziennie doskonalona dzięki obserwacji i doświadczeniu.” – Napoleon Bonaparte
Po zwycięstwie nad Piemontem, Napoleon skierował swe wojsko przeciw Austriakom. 10 maja pokonał wroga pod Lodi (Napoleon baterią 30 armat ostrzeliwał wroga, który przeprawił się na prawy brzeg rzeki Adda, samodzielnie poprowadził też do natarcia w okolicach mostu na rzece batalion grenadierów i szczęśliwie przedarł się na drugą stronę), w pięć dni później zajął Mediolan. W pierwszych dniach czerwca armia francuska wkroczyła do Państwa Kościelnego, wymuszając na papieżu-wrogu republikanizmu Piusie VI podpisanie pokoju, wypłatę pieniężnej „rekompensaty oraz oddanie Francji Bolonii i Ferrary. W miejsce państwa papieskiego powołano Republikę Rzymu, a zamiast kantonów szwajcarskich - Republikę Helwecką.
„Człowiek silny jest dobry, tylko słaby jest zły.” – Napoleon Bonaparte
Ostatnia austriacka twierdza na tamtym terenie, Mantua, skapitulowała po długim oblężeniu w lutym 1797 r. (podczas 8-miesięcznego oblężenia Francuzi stracili ok. 7 tys. żołnierzy, zaś Austriacy - ponad 18 tysięcy) W międzyczasie doszło do kilku większych, istotnych dla oblężenia bitew: pod Lonato (zatrzymał maszerujący na Mediolan 15-tysięczny korpus wojsk austriackich, (dobicie wojsk austriackich) oraz Castiglione (5 sierpnia; jedno z największych zwycięstw Napoleona: podstępnie uderzył frontalnie na dobrze okopane siły austriackie, w tym samym czasie pozwalając swoim siłom na oskrzydlenie prawego skrzydła przeciwnika i ostateczne okrążenie, nie pozostawiając oponentowi nic innego, jak ucieczka). Następnie odbyły się jeszcze dwa większe starcia: pod Arcole (15-17 listopada; do historii przeszedł tamtejszy most, który był w heroicznych szturmach trzykrotnie opanowywany przez Bonaparte'go, a następnie trzykrotnie musiał go oddawać wrogowi; dopiero czwarte uderzenie pozwoliło na zajęcie mostu) oraz pod Rivoli (zacięte boje zakończyły się ostatecznie zwycięstwem Francuzów).
Po ciężkiej bitwie pod Rivoli (przedstawionej na powyższej miniaturze obrazu) Napoleon napisał do francuskiego Dyrektoriatu: „Legiony rzymskie robiły 24 mile w ciągu dnia, nasze robią 30 mil, a w przerwach jeszcze się biją”.
Po zdobyciu Mantui Napoleon rozpoczął uderzenie w kierunku samego Wiednia, zmuszając Austrię do zawarcia rozejmu. Ostatecznie 17 października 1797 roku w Campo Formio podpisano traktat pokojowy, kończący wojnę pierwszej koalicji przeciw republikańskiej Francji, na mocy którego oddał Austrii cześć Republiki Weneckiej (przy czym jednak Wyspy Jońskie i część Wenecji nad Adriatykiem miały pozostać przy Francji) za habsburskie Niderlandy (Belgię) i uznanie francuskiej granicy na Renie. Ów pokój przyniósł duże rozczarowanie Legionom Polskim, walczącym u boku Napoleona i liczącym już prawie 8 tysięcy żołnierzy - w traktacie nie było bowiem nawet wzmianki w sprawie polskiej. Co gorsza, obie strony stwierdziły, że nie będą popierać polskich dążeń niepodległościowych.
Po 1797 roku trwała jeszcze wojna Francji z Wielką Brytanią, jako ostatniego państwa z I koalicji antyfrancuskiej, zawiązanej w 1793 roku przeciwko wydarzeniom rewolucyjnym we Francji. By ją zmusić do zakończenia wojny, Napoleon Bonaparte zaproponował podbicie Egiptu, gdzie prowadziła ona wiele interesów i miała duże wpływy, rywalizując skutecznie w tej mierze z Francją, zdobycie tych terenów miało też otworzyć Francuzom drogę do podboju brytyjskich Indii. 17 maja 1798 roku do Egiptu wyruszyła blisko 38 tysięczna armia francuska, składające się z marynarzy i żołnierzy, a także koło 200 uczonych i artystów, którzy mieli badać kulturę i historię Egiptu. Po drodze Napoleon opanował Maltę oraz Dolny Egipt, w końcu dotarł do Aleksandrii i Kairu.
Wyprawa Napoleona do Egiptu.
Po początkowych sukcesach, wojska ekspedycyjne spotykały same niepowodzenia: upiorny klimat, choroby tropikalne, zniszczenie floty francuskiej (drogi odwrotu dla Napoleona) przez eskadrę angielskich okrętów admirała Nelsona (sierpień 1798 roku, pod Abu Kirem u wybrzeży Egiptu), a następnie ingerencja wojsk tureckich (wojskom turecko-brytyjskim udało się powstrzymać ofensywę francuską pod Akką), zajęcie Malty przez Anglików, czy powstanie ludności w Kairze, do którego wycofał się Napoleon zmusiły do go odwrotu. W lipcu 1799 roku, pod Abu Kirem pokonał jeszcze próbujące dokonać inwazji na Egipt wojska. Na wiadomość o niepowodzeniu wojsk francuskich w Europie, Napoleon w sierpniu 1799 roku opuścił Egipt. Ostatecznie Francuzi byli zmuszeni przez siły turecko-angielskie do kapitulacji w Egipcie w 1801 roku. Napoleon wrócił do Francji...
Przy tworzeniu tego tekstu posiłkowałem się materiałami znalezionymi na poniższych stronach:
