Gotham – serialowy prequel Batmana odchodzi ze stylem – felieton

Dropkick Murphys nagrało niegdyś Going out with Style, piosenkę o pożegnaniach. I choć ma istotny, konkretny podtekst dla zespołu, to pasuje też do serialu Gotham. Bowiem ten pożegnał widzów ze stylem, oddał sprawiedliwość całej rodzince, najważniejszym bohaterom, a potem został zamknięty. Choć nie obyło się bez problemów.

Gotham nie oszczędzało ani mieszkańców – ani widzów. Na początku mogło zniechęcać powtarzaniem oklepanych motywów – bo ileż można oglądać, jak rodzice Bruce'a Wayne'a padają w kałuży krwi i deszczu zerwanych pereł? Okazuje się, że można jeszcze raz, bo po oklepanym początku serial przerodził się w porządny, uliczny dramat gangsterski z okazjonalnymi wyskokami dziwadeł. Pierwsze skrzypce grało tu miasto, zaraz po nim Jim Gordon (Ben McKenzie, nadający odrobinę mroku komisarzowi) i jego najlepszy wróg – Oswald Cobblepot (rewelacyjny, odjechany Robert Lord Taylor). I choć historia rozwijała się w przedziwnych kierunkach, to relacja tych dwóch panów nadawała ton całej opowieści. I wkręcała brudnym, ulicznym klimatem poprzedniego wieku, dzięki czemu uniknęliśmy skażenia nudnymi gadżetami rodem z CSI.

Podobnie działo się do połowy drugiego sezonu. Widzieliśmy brutalną grę o duszę metropolii. Potem jednak na półtora sezonu dziwadła przejęły serial i dostaliśmy po twarzy paradą przebierańców rodem z Power Rangers.

Na szczęście w sezonie czwartym wzięto cały ten cyrk na kółkach za pysk i zdyscyplinowano. Owszem, motywy rodem z urban fantasy wciąż się tu przewijały, ale w służbie tego, co stanowiło duszę serialu – wojen gangów, przestępczych przepychanek i opowieści o zepsutym do szpiku kości mieście. Słowem, serial zaakceptował własne szaleństwo i zrobił z niego odpowiedni użytek, żeby spokojnie przejść do wielkiego finału – krótszego, ale całkiem efektownego sezonu piątego.

Sezonu piątego, który znowu dokonał pewnej wolty gatunkowej. Czego by o Gotham nie mówić – wymyka się sztywnym podziałom. Zarówno na koniec, jak i wcześniej dostawaliśmy dziwaczny koktajl z psychodeli, urban noir o brudnych glinach, gangsterskiego eposu i horroru doprawionego akcentami superbohaterskimi (bez których serial mógłby się spokojnie obejść).

Dostaliśmy historię podobną do tej, jaką znamy z The Dark Knight Rises (Mroczny rycerz powstaje), tylko opowiedzianą ciekawiej. Szykujcie się więc na małą-wielką miejską apokalipsę. W wyniku wydarzeń z poprzedniego sezonu Gotham zostało odcięte od lądu i porzucone przez rząd. Główni gracze jednak pozostali. Zarówno ci stojący po stronie prawa, (nie)zwykli obywatele, jak i regularni przestępcy. Serial znakomicie oddał klimat biedy, kryzysu. Brakuje wszystkiego, naboje, wodę, żywność i leki trzeba racjonować, a każdy napad szabrowników może przyspieszyć nieuchronny koniec. Niestety, w późniejszej fazie jest to mniej przestrzegane, ale atmosfera zagrożenia i oblężenia utrzymuje się już do końca. Oraz niepewna atmosfera – akcja pędzi, sojusze zmieniają się jak w kalejdoskopie i ciężko nie przejmować się bohaterami, z którymi spędziliśmy bite cztery sezony.

Niektórych złoczyńców sportretowano w podobny sposób, co w przywołanym już domknięciu trylogii Nolana, i to nawet działa – choćby dlatego, że poruszają się po lepiej odmalowanym środowisku. Pewnie, pod sam koniec opowieść traci trochę konsystencję – dlatego że niektóre wątki zostały ewidentnie pocięte, by zmieścić finał w dwunastu, a nie dwudziestu dwóch odcinkach.

A mimo to serial działa, i to naprawdę nieźle. To taka historia, która wykonała skok przez rekina (trzeci sezon), ale potem zaakceptowała swoje szaleństwo, skorygowała koślawy lot i pomknęła dziarsko do finału. Poprzestawiano elementy tak, żeby nietrafione decyzje i elementy z trzeciego sezonu zaczęły działać w służbie większej historii. I pewnie, mamy tu gorsze momenty, ocierające się chwilami o kiczowatą „teen dramę” – wątek młodego Bruce'a i Seliny Kyle się kłania (choć też nie zawsze), ale zazwyczaj na poziomie osobowości postaci wszystko błyszczy. Gordon to typ charyzmatycznego lidera, który zdążył się pobrudzić i nie jest idealny, partneruje mu brudny, zgorzkniały glina Harvey Bullock (Donal Logue) i cała plejada aktorów, którzy mogą poszaleć i poszarżować w rolach. I ten rajd na granice przesady daje ogromną radochę. Szarżę prowadzi oczywiście Robin Lord Taylor – i oby wbił się przebojem na ekrany kin, bo to świetny aktor.

Bohaterowie działają nieco inaczej niż ich pierwowzory z komiksów – ale dzięki temu stali się żywsi. I zobaczyłbym ten skład na wielkim ekranie. Myślę, że nie tylko ja.

Bo w którymś momencie zrozumiałem naturę tego serialu w pełni. Gotham jest jak teledysk Leningradu. Głośne, przesadzone, efektowne, momentami kiczowate, ale intrygujące. Rytmiczne. Muzykę dobrano tu zresztą znakomicie. Dość powiedzieć, że jeden z odcinków pierwszego sezonu otwiera perfekcyjnie wpasowane w atmosferę God's Gonna Cut You Down Johnny'ego Casha – ja zostałem kupiony właśnie wtedy (nawet jeśli ujęciu towarzyszyła tak sobie zanimowana gazeta, to cała sekwencja wyglądała fajnie).

Nawet jeśli niektóre kostiumy złoczyńców z panteonu Batmana i parę efektów CGI zawodzi (wiele jednak daje radę), to w ogólnym rozrachunku – Gotham wizualnie miażdży. Miejskie panoramy robią piorunujące wrażenie, a kiedy bohaterowie przechadzają się po ulicach – czujemy ten brud rynsztoków, klimat zdeprawowanej metropolii. Spece od scenografii, zdjęć i montażu wykonali znakomitą robotę, bo nawet w feralnym trzecim sezonie, kiedy wszystko inne zawodziło (poza Pingwinem i historią o staczającym się Gordonie) – przyjemnie się patrzyło na ten styl. Do tego dochodzą znakomite stroje utrzymane w tonacji noir i urban gothic (albo corpo gothic). Spodziewajcie się mieszaniny prochowców, drogich szykownych garniturów i fikuśnych skórzanych wdzianek. Ta dziwaczna plątanina działa, zwłaszcza przy znakomitej grze świateł, którą nam zafundowano.

I tylko jeden kostium trochę zawodzi. Ten, na który wszyscy czekali – ale to nie o nim w sumie była ta historia – on stanowił tu tylko puentę.

Takie jest Gotham. Pełne skrajności, momentów dziwnych, głupich, ale też znakomitych, mrocznych i poruszających. Przesada i przaśność idą tu w parze z okazjonalną psychologiczną subtelnością i historiami wbijającymi w fotel. Wszystko podkreślone smoliście czarnym humorem. To taki serialowy odpowiednik dziennikarskiego stylu gonzo. Można uwielbiać ten serial. Można się do niego zniechęcić, a potem przebyć tę drogę jeszcze kilka razy, ale jedno jest pewne. Przy wszystkich wadach – to wciąż wyjątkowa produkcja. Jak samo Gotham, najmroczniejsze spośród miast.